ግእዝ መማሪያ መጽሐፍ.pdf

• word cloud

• Extraction Summary

በዚህ መሠረት የኢትዮጵያ ሕዝብ ነባር ሕዝብ ለመሆኑ በዓለም ታሪከ ከሚታወቅባቸው ነባር ታሪኮቹ ዋናውና አንደኛው ቋንቋው ነው። የግእዝ ቋንቋ መለያ ባህርያት ፊ ጥንታዊና ታሪካዊ ነው። የትምህርቱ ይዘት ይህ የግእዝ መማሪያ ጽሑፍ የተዘጋጀው ሰፊውን የግእዝ ቋንቋ ፊደላት ጠቅላላ ብዛት ሠላሳ ሲሆን ሃያ ስድስቱ መደበኛ ፊደላት የተገኙ ሲሆኑ አነርሱም የሚከተሉት ናቸው።ማን» ተብለው ይተረጎማሉ ፊደላትን እየደረቡ ትርጉማቸውን ይለውጣሉምሳሌ ለምንትለምን ምንተምንንተሳቢ ምንታትምኖችበብዙ ወዘተ ።መልሳችሁን በግእዝ ቋንቋ ጸፉ። አኔ የምማረው በሐመረ ኖኅ ቅድስት ኪዳነ ምሕረት ቤተከርስቲያን ነው። እሱ የሚያነበው ቤተ መጻሕፍት ነው። አርድእትኦ መምህርነ አስፍንቱ ኀለፉ ወእስፍንቱ ወድቁ በትምህርተ ልሣነ ግእዝ። ወይእዜኒ ኦ አኃውየ ንስአሎ ለእግዚአብሔር መፍቀሬ ሰብእ በእንተ ሰሙ ለቅዱስ ሚካኤል ሊቀ መላእከት ዘውኩፍ ስአለቱ ቅድመ እግዚአብሔር ምልማድ ሀ ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን ቃላት በተስማሚው ባዶ ቦታ ላይ ሙሱ ዱድ መካን ሐፃኒ አኀው ስድሉ ዐርከ አያይከ ዱዴት ሔውየ ቢጽ አነ ብየ ዘተወለደት እም እመእምየ እመእምየ ይእቲ ። በዐረፍተ ነገር ውስጥ ያለ ግሥ አንቀጽ ይባላል። ስለሆነም ይህንን የግሥ አይነት ተን በመጨመር ወደ ተገብሮ ግሥ የሆነው የቱ ነው። ሀ አንትን ለ ውእቶን ሐ አንቲ መሀእና ለ ለአግዚአብሔር በፍርሃት ሀ ስግዱ ሊ ይሰግዳ ሐ ትሰግዳ መ ሁሉም ተፈቅድኑ ተሑር አንተ ምስሌየ። ሀ ለ አንተ ሀ አንተ እኬንን ሊ ውእቱ አነ ሒ አንትሙ አንቀልቀሉ መ ውአቶሙ አንቲ ሠ ይእቲ ትኖሥሚ ረ አንትን ይሞርቅሕ ሴሲ አንቲ አእምር ቀቁ ውእቶን አአምር ቢ አነ ትመላለሻለሽ ተ ንሕነ ስሐው ኀ አሐትት ንፈሪ ነ ደዩ ዜንው ኢዑር ትቶስሕ ኪ ትትወሀወሂ መንበራ ዉ አናወጡ ዐ እናፍራ ደዴ እፈርዳለሁ ጅቿ ዝርዝር እርባታ ጊዜ የተሳቢውን ማንነት የሚያሳውቁን በግሱ መድረሻ ላይ በምእአላድነት የሚገቡ ፊደላት ናቸው።

• Cosine Similarity

ባጭሩ ይህ ጽሑፍ የተዘጋጀው ሰፊውን የግእዝ ቋንቋ ሰዋስው በቀላል ዘዴ እና ባጭር ጊዜ ለማስረዳት በማሰብ ነው ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ ምዕራፍ መሠረተ ግእዝ ግእዝ የሚለው ቃል ትርጓሜ የፊደል ስም ሲሆን ግአዝ የሚለው ቃል የፊደል ስም ሲሆን የመጀመሪያ ፈርጅና ቅጥያ የሌለውከዘመነ አብርሃ ወአጽብሐ በፊት የነበረው የመጀመሪያ ፊደል ማለት ነው። ፀሐይ ብለን ስንጽፍ የምንጠቀመው ይህን ስለሆነ ነው ሠ ንጉሥ ሠ ይባላል። ንጉሥ ብለን ስንጽፍ የምንጠቀመው ይህን ስለሆነ ነው ሰ እሳቱ ሰ ይባላል። ቁጥሮችን በግእዝ መጠሪያ ስማቸውን ከጻፋችሁ በኋላ ቀይሯቸው ድ ጅ መራሕያን መራሕያን መርሐ መራ ከሚለው የግእዝ ግሥ የተገኘ ሲሆን ትርጉሙም መሪዎች ማለት ነው መራሕያን የሚባሉት በሰው ስም ፋንታ ተተክተው የሚነገሩ የእርባታ መደቦች ናቸው መራሕያን የተጸውዖ የመጠሪያ ስሞች የተቀብዖ ስሞችቸ የነገር የአካልና የግብር ስሞቸ ሁሉ አጻፋ እየሆኑ የሚነገሩ የደቂቅ ሰዋስው ክፍሎች ናቸው በአማርኛ ሰዋስው ተውላጠ ስሞቸ ይባላሉ ብዛታቸው አሥር ሲሆን የሚከተከሉት ናቸው መራሒ አማርኛ መራሒ አማርኛ ውእቱ አሱ አንትሙ እናንተ ውእቶሙ እነርሱ አንቲ አንቺ ይእቲ አርሷ አንትን እናንተሀ ውእቶን እነርሱርን አነ እኔ አንተ አንተ ንሕነ እኛ እነዚህም አሥሩ መራሕያን በቁጥር በፆታ እና በመደብ አንደሚከተለው ይከፋፈላሉ ሀ በአንድና በብዙ ቁጥር ሲከፈሉ ነጠላ ቁጥር ውእቱ ይእቲ አንተ አንቲ አነ ብዙ ቁጥር ውእቶሙ አሙንቱ ውእቶን እማንቱ አንትሙ አንትን ንሕነ ሊ በተባፅታይና በአንስታይ ፆታ ሲከፈሉ ተባዕታይ ፆታ ውእቱ ውእቶሙ አንተ አንትሙ አንስታይ ፆታ ይእቲ ውእቶን አንቲ አንትን ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ ቅ ከመራሕያን መካከል ፆታ የማይለዩት አነ እና ንሕነ ናቸው። ተናጋሪ ያልሆኑ በማድመጥም በዋናነት የማይሳተፉ ስለእነርሱ ነገሩ የሚነገርላቸው ሦስተኛ መደቦች ይባላሉ አንደኛ መደብአነ ንሕነ ሁለተኛ መደብ አንተ አንትሙ አንቲ አንትን ሦስተኛ መደብ ውእቱ ውእቶሙ ይእቲ ውእቶን የመራሕያን አገልግሎት መራሕያን በዐነገር ውስጥ ሶስት ዓይነት አገልግሎት አለቸውይህንንም ከዚህ ቀጥሎ እንመለከታለን የስም ምትከ ሆነው ያገለግላሉ መራሕያን በዐነገር ውስጥ ስምን ተከተው በባለቤትነት ይነገራሉበዚህም አገልግሎታቸው ተውላጠ ስም ይባላሉየሚነገራቸው ትርጉምም እንደሚከተለው ነው መራሒ አማርኛ መራሒ አማርኛ ውእቱ አሱ አንትሙ እናንተተ ውእቶሙ እነርሱተ አንቲ አንቺ ይእቲ አርሷ አንትን አናንተቦ ውእቶን እነርሱፀ አነ እኔ አንተ አንተ ንሕነ አኛ ማስታወሻ መራሕያን የስም ምትክ ሆነው እንዲያገለግሉ ከግስ በፊት መምጣት አለባቸው ምሳሌ ንሕነ አንበብነ መዝሙረ ዳዊት ይእቲ ተዐቢ እምኪሩቤል ወትፈደፍድ እምሱራፌል አኮ አንትሙ ዘጎኅረይከሙኒ ወሜምከሙኒ አላ አነ ኀጎረይኩከሙ ውእቱ ጸለየ በቤተ ከርስቲያን ነባር አንቀጽ ሆነው ያገለግላሉ መራሕያን በአረፍተ ነገር ውስጥ ዐነገሩን በማሰር እንደ ማሰሪያ አንቀጽ ያገለግላሉእንደ ዚህ ባለው አገልግሎታቸውም ነባር አንቀጽ ይባላሉ በዚህ ጊዜ የሚኖራቸውም ትርጉም እንደሚከተለው ነው መራሒ አማርኛ መራሒ አማርኛ ውእቱ ነው ነበር አለ አንትሙ ናቸሁ ነበራቸሁ አላችሁ ውእቶሙ ናቸው ነበሩ አሉ አንቲ ነሽ ነበርሽ አለሽ ይእቲ ናት ነበረች አለች አንትን ናችሁ ነበራችሁ አላቹሁ ውእቶን ናቸው ነበሩ አሉ አነ ነኝ ነበሁ አለሁ አንተ ነህ ነበርህ አለህ ንሕነ ነን ነበ ርሁ አለሁ መራሕያን ነባር አንቀጽ ሆነው እንዲያገለግሉ ከስም በኋላ ወይም ካሉት ክፍላተ ነገሮች በኋላ መምጣት አለባቸው። በዐነገሩ ውስጥ ሌላ ማሰሪያ አንቀጽ ከሌለ ማሰሪያ አንቀጽ የሚሆኑት ነባር አንቀጾች ናቸው ምሳሌመኑ አነ ቀዳሚሁ ቃል ውእቱ ማርያም ይእቲ ሙዳየ መና ዛቲ ይእቲ ትእዛዘ እንቲአየ ከመ ትትፋቀሩ በበይናቲከሙ አነ ውእቱ ሐረገ ወይን ዘፅድቅ ወአቡየ ተካሊሁ ውእቱ አመልካች ቅጽል ሆነው ያገለግላሉ መራሕያን በዐረፍተ ነገር ውስጥ አንድን ነገር ከጓደኞቹ ለይተን «ይህ» ወይም «ያ ብለን ጠቁመን ለማመልከት ያገለግላሉአንደዚህ ባለው አገልግሎታቸውም አመልካች ቅጽል ይባላሉ በዚህ ጊዜ የሚኖራቸውም ትርጉም አንደሚከተለው ነው ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ መራሒ አማርኛ መራሒ አማርኛ ውእቱ ያ አንትሙ እናንተተ ውእቶሙ እነዚያተ አንቲ አንቺ ይእቲ ያቶ አንትን እናንተኮ ውእቶን አነዚያ አነ እኔ አንተ አንተ ንሕነ እኛ መራሕያን ነባር አንቀጽ ሆነው እንዲያገለግሉ ከስም በፊት መምጣት አለባቸው ምሳሌውእቱ ወልድ ሖረ ኀበ ሀገረ እንግልጣር ይእቲ ይእቲ ዘቀተለቶ ለከይሲ ውእቱ ቃል ሥጋ ኮነ አንትሙ አርድእት አንትሙ በንግግር ጊዜ በተሳቢነት የሚያገለግሉ የመራሕያን ከፍሎች ገቢር መራሕያን ተሳቢ መራሕያን ይባላሉ እነዚህም ኪያሁእሱን ኪያከአንተን ኪያየእኔን ኪያሆሙእአእነርሱን ኪያከሙእአናንተን ኪያነእኛን ኪያሃአርሷን ኪያኪአንችን ኪያሆንእነርሱን ኪያከንእናንተን ምሳሌ ኪያሁ አፈቅር ኪያከሙ ኢያርእየኒ ኪያከ እግዚኦ ንሴብሐከ በንግግር ጊዜ በባለቤትነት የሚያገለግሉ የመራሕያን ከፍሎች ድርብ መራሕያን ይባላሉ እነዚህም ለሊሁራሱ ለሊከራስህ ለልየራሴ ለሊሆሙ ራሳቸው ለሊከሙራሳቸሁ ለሊነራሳችን ለሊሃራሷ ለሊኪራስሽ ለሊሆንራሳቸው ለሊከንራሳችሁ ምሳሌለልየ ውእቱ ዘገበርኩ ዘንተ ግብረ ለሊነ ነአምር ኩሎ ዘኮነ ወለልየ ርኢኩ ወአነ ሰማዕቱ ከመ ዝንቱ ውእቱ ወልዱ ለእግዚአብሔር የግስ ዝርዝር በመራሕያንርባለቤት ዝርዝር በመራሕያን ባለቤትነት ግሶች መጠነኛ ለውጦችን እያደረጉ የሚዘረዘሩት መዘርዘር የባለቤት ዝርዝር ይባላል። ሀ በውአቱ ጊዜ የሚጨመርም ሆነ የሚቀየር የለም ግስ የሚገኘው በውእቱ ባለቤትነት ስለሆነ ለ በውአቶሙ ጊዜ የግሱን መድረሻ ቀለም ወደ ካዕብ መቀየር ብቻ ነው ሐ በይእቲ ጊዜ የግሱ መድረሻ ፊደል ሳይቀየር ት ፊደልን መጨመር ነው መ በውእቶን ጊዜ የግሱን መድረሻ ፊደል ወደ ራብዕ መቀየር ነው ሠ በአንተ ጊዜ የግሱን መድረሻ ፊደል ወደ ሳድስ ከቀየርን በኋላ ከ ፊደልን መጨመር ነው ረ በአንቲ ጊዜ የግሱን መድረሻ ፊደል ወደ ሳድስ ከቀየርን በኋላ ኪ ፊደልን መጨመር ነው ሰ በአንትሙ ጊዜየግሱን መድረሻ ፊደል ወደ ሳድስ ከቀየርን በኋላ ከሙ ፊደልን መጨመር ነው ሸ በአንትን ጊዜ የግሱን መድረሻ ፊደል ወደ ሳድስ ከቀየርን በኋላ ከን ፊደልን መጨመር ነው ቀ በአነ ጊዜ የግሱን መድረሻ ፊደል ወደ ሳድስ ከቀየርን በኋላ ኩ ፊደልን መጨመር ነው በ በንሕነ ጊዜ የግሱን መድረሻ ፊደል ወደ ሳድስ ከቀየርን በኋላ ነ ፊደልን መጨመር ነው ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ የተለየ ህግ የሌላቸው ግሶች ሁሉ ከላይ ባየነው አረባብ መሰረት ይዘረዘራሱ ምሳሌ ውአቱ ቀተለ ዘገበ ሐወጸ ዐቀበ መጽወተ ሰከበ ውአቶሙቀተሉ ዘገቡ ሐወጹ ዐቀቡ መጽወቱ ሰከቡ ውእቶን ቀተላ ዘገባ ሐወጻ ዐቀባ መጽወታ ሰከባ ይእቲ ቀተለት ዘገበት ሐወጸት ዐቀበት መጽወተት ሰከበት አንተ ቀተልከ ዘገብከ ሐወጽከ ዐቀብከ መጽወትከ ሰከብከ አንትሙ ቀተልከሙ ዘገብከሙ ሐወጽከሙ ዐቀብከሙ መጽወትከሙ ሰከብከሙ አንቲ ቀተልለኪ ዘገብኪ ሐወጽኪ ዐቀብኪ መጽወትኪ ሰከብኪ አንትን ቀተልከን ዘገብከን ሐወጽከን ዐቀብከን መጽወትከን ሰከብከን አነ ቀተልኩ ዘገብኩ ሐወጽኩ ዐቀብኩ መጽወትኩ ሰከብኩ ንሕነ ቀተልነ ዘገብነ ሐወጽነ ዐቀብነ መጽወትነ ሰከብነ ማስታወሻ በባለቤት ዝርዝርበግስ ዝርዝር ጊዜ ወድቆ የሚነበበው ይአንትን ዝርዝር ብቻ ነው ቀተልከን ዘገብከን ሰከብከን ዐቀብከን መጽወትከን ሰበከን ሁሉም ወድቀው ይነበባሉ በገብረ ቤቶች ዝርዝር በሁለተኛ እና በአንደኛ መደብ ሳድስ ቀለሙ ወደ ግእዝ ቀለም ተለውጦ ይዘረዘራል ምሳሌ ውእቱ ገብረ መስወ ከብደ ለብሰ ሠምረ ውእቶሙ ገብሩ መስዉ ከብዱ ለብሱ ሠምሩ ውእቶን ገብራ መስዋ ከብዳ ለብሳ ሠምራ ይእቲ ገብረት መስወት ከብደት ለብሰት ሠምረት አንተ ገበርከ መሰውከ ከበድከ ለበስከ ሠመርከ አንትሙ ገበ ርከሙ መሰውከሙ ከበድከሙ ለበስከሙ ሠመርከሙ አንቲ ገበርኪ መሰውኪ ከበድኪ ለበስኪ ሠመርኪ አንትን ገበርከን መሰውከን ከበድከን ለበስከን ሠመርከን አነ ገበርኩ መሰውኩ ከበድኩ ለበስኩ ሠመርኩ ንሕነ ገበርነ መሰውነ ከበድነ ለበስነ ሠመርነ በህ እና በአ የሚጨርሱ ግሶ ች ሲዘረዘሩ በአንደኛ እና በሁለተኛ መደብ ቅድመ መድረሻቸውን ወደ ራብዕ ይለውጣሉ ምሳሌ ውእቱ ባልሓ በልዐ ጠፍሐ ረብሐ አምኅ ፈትሐ ውአቶሙ ባልሑ በልዑ ጠፍሑ ረብሑ አምኑ ፈትሑ ውእቶን ባልሓ በልዓ ጠፍሓ ረብሓ አምኃ ፈትሓ ይእቲ ባልሓት በልዐት ጠፍሐት ረብሐት አምኅት ፈትሐት አንተ ባላሕከ በላዕከ ጠፋሕከ ረባሕከ አማኅከ ፈታሕከ አንትሙ ባላሕከሙ በላዕከሙ ጠፋሕከሙ ረባሕከሙ አማኅከሙ ፈታሕከሙ አንቲ ባላሕኪ በላፅኪ ጠፋሕኪ ረባሕኪ አማኅኪ ፈታሕኪ አንትን ባላሕከን በላዕከን ጠፋሕከን ረባሕከን አማኅከን ፈታሕከን አነ ባላሕኩ በላዕኩ ጠፋሕኩ ረባሕኩ አማኅኩ ፈታሕኩ ንሕነ ባላሕነ በላዕነ ጠፋሕነ ረባሕነ አማኅነ ፈታሕነ የሀ እና የአእ አመል ሁለት ቀለማት ብቻ ባላቸው ግሶች አይታይም ውእቱ ሦዐ ቦአ ቴሐ ሎሀ ጹሐ ውእቶሙ ሦዑ ቦኡ ቴሑ ሉሁ ጹሑ ውእቶን ቻሦዓ ቦኣ ቴሓ ሎሃ ጹሓ ይእቲ ሦዐት ቦአት ቴሐት ሉሎሀት ጹሐት አንተ ሦዕከ ቦእከ ቴሕከ ሎህከ ጹሕከ አንትሙ ሦዕከሙ ቦአከሙ ቴሕከሙ ሎህከሙ ጹሕከሙ አንቲ ሦፅኪ ቦእኪ ቴሕኪ ሎህኪ ጹሕኪ አንትን ሦዕከን ቦእከን ቴሕከን ሎህከን ጹሕከን ንሕነ ሦዕነ ቦእነ ቴሕነ ሎህነ ጹሕነ አነ ሦፅኩ ቦእኩ ቴሕኩ ሎህኩ ጹሕኩ ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ ቀከገ በግስ መድረሻ ላይ ሲገኙ በሁለተኛ መደቦች እና በአንደኛ መደብ በአነ ጊዜ አመልካቹን ከ ን አስወጥተው ጠብቀው ይነበባሉ ምሳሌ ውእቱ ሰጠቀ ኀደገ ሰበከ ወረቀ መጠቀ ውእቶሙ ሰጠቁ ኀደጉ ሰበኩ ወረቁ መጠቁ ውእቶን ሰጠቃ ኀደጋ ሰበካ ወረቃ መጠቃ ይአቲ ሰጠቀት ጎደገት ሰበከት ወረቀት መጠቀት አንተ ሰጠቀ። ሀ በውእቱ ጊዜ የሚጨመር ፊደል የለም መድረሻ ቀለሙን ወደ ካዕብ መለወጥ ነው ሊ በውእቶሙ ጊዜ መድረሻውን ሳብዕ አድርጎ ሙ ን መጨመር ነው። ምሳሌ መራሒ መንበር ልብ ውእቱ መንበሩ ልቡ ውአቶሙ መንበሮሙ ልቦሙ ይእቲ መንበራ ልባ ውእቶን መንበሮን ልቦን አንተ መንበርከ ልብከ አንትሙ መንበርከሙ ልብከሙ አንቲ መንበርኪ ልብኪ አንትን መንበርከን ልብከን እነ መንበርየ ልብየ ንሕነ መንበርነ ልብነ በስም ዝርዝር ጊዜ ወድቆ የሚነበበው የውእአቱ ይእቲና ውእቶን እርባታ ብቻ ነው ከሳድስ ውጭ የሚጨርሱ ነጠላ ስሞች በሚዘረዘሩ ጊዜ ከላይ ካየናቸው የሚለዩት በሦስተኛ መደቦች ዝርዝር ጊዜ ነው ሀ በውእቱ ጊዜ ምንም ሳይቀይሩ ሁ ፊደልን መጨመር ነው። የቃሉ ባህርይስም ወይም ግስ መሆኑ በዚህ ከፍል ለአካሄድ እንዲያመቸን ከግስ ውጭ የሆኑትን ሁሉ ስም አንላቸዋለን ተነሸ ንባብ ተነሽ ንባብ የሚባለው እንደ ቁጣ ቃል የሚነገር ተፈላጊውን ቀለም አንስቶ አንዝሮ የሚነበብ ንባብ ነውተነስተው የሚነበቡ ቃላትን ለመለየት የሚከተለውን ዘዴ አንጠቀማለን ሀመድረሻ ቀለም ተነስተው ሲነበቡ የሚችሉ ቃላት በአምስቱ የሆሄ ስልት የጨረሱ አንደሆነ ብቻ ነውአእነዚህም ግእዝካዕብሳልስራብዕ እና ሳብዕ ናቸውበእነዚህ ያልደረሰ ቃል ፈጽሞ ሊነሳ አይችልም ምሳሌበግአዝ ቆመገብረሐቀለአንፈርዐፀሰበከ በካዕብ ቆሙገብሩሐቀሉአንፈርዐፁሰበኩ በሣልስ ቁሚግበሪ ሕቅሊስብኪቀድሲ በራብዕ ቆማ ቀደሳ አአመራ ያእምራ በሳብዕ አሥመረቶንሴብሖይግብሮ በግእዝ ወይም በሌሎቹ የጨረሰ ሁሉ ግን ተነስቶ ይነበባል ማለት አይደለምለምሳሌ የሚከተሉትን ህገወጦች መመልከት እንችላለን ህየአወሠለስተከልዔተአርባዕተ በግአዝ ቢጨርሱም ተነስተው አይነበቡም አሐዱከልዔቱሠለስቱአርባዕቱ በካዕብ ቢጨርሱም አይነሱም ለ ተነባቢ ቀለም የተነሸ ቃላት ተነባቢ ቀለማቸው ቅድመ መድረሻቸው ነው ቅድመ መድረሻቸው ቆጣ ነዘር ብሎ ይነበባሉ ምሳሌ አአመረወረደቀተለሐወጸ ሐ የቃል ክፍል በአብዛኛው ተነስተው የሚነበቡ ቃላት ግሶች ናቸው ማስታወሻ ሶስት ቀለም ያላቸው በግእዝ ጀምረው ቅድመ መድረሻቸው ሳድስ በሆኑ ግሶች ሳድስ ቀለሙ ተውጦ ይነበባል ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ ምሳሌ ገብረፈርሐመርሐመጽዐ ኅረየ ዐሥርተ ወከልዔተ አርድአተ አቅረብኩ ለከ እሳተ ወማየ ደይ አዴከ ኅበ ዘፈቀድከ ንሴብሐከ እግዚኦ ተጣይ ንባብ ተጣይ ቀለማት ሲነበቡ እንደ ወዳቂ ቀለም ያዝ ለቀቅ በማድረግ ነው ሀመድረሻ ቀለም ተጣይ ቀላት የሚጨርሱት በሳድስ ቀለም ብቻ ነው ምሳሌ ቅዱስ ኅሩይ መንሱት መንበር ሰዋስው ልብ ዮም ጾም ሊ ተነባቢ ቀለም የተጣይ ቀለም ተነባቢ ቀለሙ ቅድመ መድረሻው ስለሆነ ይህን ቀለም ያዝ ቆየት በማድረግ ይነበባሉ ሐ የቃል ክፍል ተጣይ ቃላት በአብዛኛው ስሞች ናቸው ከግስ የወጡ ዘሮች በአብዛኛው ተጥለው ይነበባሉ ምሳሌ ኅሩያን ቡሩከ ሲሳይ መላእከት ፃድቃን ወሰማዕት ጽኑዓን በሃይማኖት ንጉሥ ወካህናት ከቡራን በኅበ እግዚአብሔር ማስታወሻ የተጣይ ቃላት ሳድስ ቀለማት ተከታትለው ሲመጡ ቅድመ መድረሻቸው ተውጦ ይነበባሱ ምሳሌወርቅ ፍቅር ምድር ምግብ ዘርዕ ቅድስት ትስብአት ወዳቂ ንባብ ይህ የንባብ ዓይነት ተፈላጊውን ቀለም ያዝ ቆየት በማድረግ ይነበባል ወዳቂ ንባብ ወዳቂ ዜማ ባለው ድምጸ ማኀዘኒ ይነበባል ሀመድረሻ ቀለም የወዳቂ ቀለማት መድረሻ ቀለማት ሰባቱም ሊሆኑ ይችላሉ ምሳሌ በግአዝ ህየ አሐደ ከልዔተ በካዕብ ሉ ብሔሩ ዝንቱ አሙንቱ እማንቱ በሳልስ ቀታሊ ገባሪ ዛቲ ኖላዊ ነጋሚ ዜናዊ በራብዕ ዜና መና ሠረገላ ተድላ መከራ ሀገራ በኅምስ አይቴ ምናኔ ሥላሴ ልምላሜ ትካዜ በሳድስ ዝ ብቻ ነውርበሳድስ ወዳቂ ዝ ብቻ ነው በሳብዕ ከበሮ አአምሮ እፎ ተዋህዶ ሊሌ ተነባቢ ቀለም በወዳቂ ንባብ ጊዜ ተነባቢ ቀለሙ መድረሻ ቀለሙ ነውተነባቢ ቀለሙን ያዝ ቆየት በማድረግ ይነበባል ሒ የቃል ክፍል ወድቀው የሚነበቡ በአብዛኛው ስሞች ናቸው በዚህ ትምህርት ከግስ ውጭ ያሉትን ሁሉ በስም ስር መድበናቸዋል ሰያፍ ንባብ ይህ የንባብ ዓይነት ተፈላጊውን ቀለም እንደ ተነሽ ንባብ አስቆጥቶ አንዝሮ ይነበባል ሀመድረሻ ቀለም ሰያፍ ንባብ በሳድስ ብቻ ይጨርሳል ሊ ተነባቢ ቀለም ተነባቢ ቀለሙ ቅድመ መድረሻው ነው ሐ የቃል ከፍል ተሰይፈው የሚነበቡ ስሞችም ግሶችም ናቸው ምሳሌ አእመረት ቀተለት ይወርድ ይገብር አቀትል ቅትልግበርንላዕ ኢሳያስ ቶማስ ገብርኤል ጴጥሮስ ዳንኤል ቴዎፍሎስ ገብርኤል ሰብሐ ኪያሃ ንፁም ዖመ ወናፍቅር ቢጸነ ማስታወሻ ሰያፍ እና ተነሽ በአነባበብ አንድ ናቸው የሚለያዩት በመድረሻ ቀለማቸው ነው ወዳቂ እና ተጣይ ሥርዓተ ንባባቸው አንድ ነው ቢባልም በተነባቢ ቀለም እና በመድረሻ ቀለም ይለያያሉ ጁ ተናባቢ ንባብ ሁለት የተለያዩ ቃላት በዘርፍ እና በባለቤትነት በአንድ ትንፋሽ እንደ እንድ ቃል ሲነበቡ ተናባቢ ንባብ ይባላል። ተናባቢ ሊሆኑ የሚችሉ ቃላት መድረሻቸው ሳድስ ሣልስ ራብዕ ኃምስ አና ሳብፅ የሆኑ ቃላት ብቻ ናቸውይህንንም በምሳሌ እንመለከተዋለን ሀ በሳድስ የደረሰ ቃል ተናባቢ ሲሆን በዚህ ጊዜ ሳድስ የነበረው መድረሻ ቀለሙ ወደ ግእዝ ይለወጣል። ራ ራ ሦስት ቀለም ያለው ሆኖ በግእዝ ተነስቶ ድርድሩ ግእዝ ራብፅ ኃምስ እና ሳብዕ የሆነ ስም ይሰይፋል። ምሳሌ ዘሩባቤል አማኑኤል ወዘተ በግእዝና በራብዕ ተነስቶ የመድረሻው አጠገብ ሣልስ የሆነ ስም አይሰየፍም ምሳሌ ናብሊስ አቡቀለምሲስ ወዘተ በካዕብ ተነስቶ ድርድሩ ካዕብ ራብዕ ኃምስ ሳብዕ የሆነ ስም ይሰየፋል። ምሳሌ ሴኬም ኤርምያስ ቄርሎስ በኃምስ ተነስቶ ድርድሩ ሦስት ደካማ ቀለም የመድረሻው ኋላ ኃምስ መድረሻው ሳድስ የሆነ ስም አይሰየፍም። ምሳሌ አስጢፋኖስ አግዚአብሔር ወዘተ ፍፁም ሳድስ ሲሆን አይሰየፍም ምሳሌ እስከንድር ግብፅ ቅምር ወዘተ በሳብዕ ተነስቶ ድርድሩ ራብዕ ኃምስና ሳብዕ የሆነ ስም ይሰየፋል። በዐረፍተ ነገር ውስጥ ያለ ግሥ አንቀጽ ይባላል። የሚለያዩበት መድረሻ ፊደሉ ካእብና ሳብዕ መሆኑ ሬ በካልዓይ በዘንድና በትዕዛዝ አንቀጽ አለመገኘታቸው ከንዑስ አንቀጽ እስከ ቦዝ አንቀጽ ድረስ ያሉትን አርባታዎች አለማካተቱ ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ የሚያመሳስላቸው ማሰሪያ አንቀጽ መሆን መቻላቸው በአሥሩ መራሕያን መዘርዘራቸው ግዑዝ ግሥ ይህ የግሥ ዓይነት ደግሞ በቅርጸ ቀለማቱ ገቢር ግሥን ሲመስል ቃላትን ባለመሳቡ ተገብሮ ግሦችን ይመስላል። ሀ አርእስተ ግሥ ለ ሠራዊተ ግሥ ሒስረይ ግሥ አርእስተ ግሥ አርአስት የሚለው ቃል ርአስ የሚለው ቃል ብዙ ቁጥር ሲሆን ትርጉሙም አለቆች ማለት ነው የግሥ አለቆች ወይም መሪዎች የተባሉትም ከሀ እስከ ፐ ድረስ ያለውን የግእዝ ግሥ ሁሉ የራሱን የአረባብ ስልት ጠብቆ የእነርሱን የአረባብ ባህርይ ተከትሎ ስለሚሄድ ነው አርአስት ግሥ ቁጥራቸው ስምንት ሲሆን እነዚህም የሚከተሉት ናቸው ሀ ቀተለ ገደለ ሠ ባረከ አመሰገነ ለ ገብረ ሠራ ረዴገነ ተከተለ ሒ ቀደሰ አመሰገነ ሲ ከህለ ቻለ መተንበለ ለመነ ቀ ጦመረ ጻፈ ደጃ የአርእስት መለያወች እነዚህ ከላይ የተገለጹት የግሥ አለቆች አንዳአው ከአንዳቸው የሚለዩበት የራሳቸው የሆነ ባህርይ አላቸው እነዚህንም መለያወች ከዚህ በታች አመንደሚከተለው ከፍለን አናያቸዋለን የሆሄ ብዛት የሆሄ ቅርጽ ሥርዓተ ንባብ መጥበቅ መላላት በዚህም መሠረት የግሥ አለቆች ባህሪያቸውን አንደሚከተለው እናያለን ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ ሀ ቀተለ ። ላልቶ የሚነበብ ሠራዊተ ግሥ ከላይ በተመለከትናቸው የአርእስተ ግሥ መለያዎች መሠረት ሌሎች ግሦች ከአርእስት ግሥ አንዱን ይከተላሉ የተከተሉት ርእስ ግሥ ሠራዊት ይባላሉ ለምሳሌ የቀተለ ሠራዊት የሚባሉት በግእዝ ጀምረው መካከላቸውም ግእዝ የሆነ ባለ ሶስት ቀለም ግሦች ላልተው የሚነበቡ ናቸው። ምሳሌ ተከረየ ይትከረይ ይትከረይ ይትከረይ ተከርዮዮት ተሌለየ ይትሌለይ ይተሌለይ ይትሌለይ ተሌልዮዮት ተሴሰየ ይሴሰይ ይሴሰይ ይሴሰይ ሴስዮዮት ንዑስ መለስተኛ እርባታ ንዑስ እርባታ ግሦች በአሥራው ቀለማት አማካኝነት በአሥሩም መራሕያን በኃላፊ በትንቢት በዘንድና በትእዛዝ አናቅጽ የሚወርዱትን አወራረድ የምንማርበት ነው ስለዚህ ንዑስ እርባታን ስንማር ሁለት ነገሮችን እንሠራለን አነዚህም የግሥ እርባታ እስከ ትእዛዝ አናቅጽ የግሥ ዝርዝር በአሥሩ መራሕያን ጀጂ አሥራው ቀለማት በእርባታ ጊዜ ከቀዳማይ አንቀጽ ቀጥሎ በትንቢት በዘንድና በትእዛዝ አናቅጽ በመነሻ ላይ የሚገቡ ባዕዳን ቀለማት አሥራው ቀለማት ይባላሉ በአማርኛም የአንቀጽ ሥሮች ይባላሉ አሥራው ቀለማት አራት ሲሆኑ እነርሱም ተነአየ ናቸው እነዚህም አንደግሥ አመል ግእዝ ሳድስ ራብዕ ይሆናሉ አሥራው ቀለማት ከትንቢት አንቀጽ ወደ ላይ አይወጡም ከትአዛዝ አንቀጽም ወደታች አይወርዱም በሁለተኛ መደቦች እርባታ ጊዜ በትእዛዝ አንቀጽ ይጠፋሉ። ተሳቢ ጾታ ነጠላ ብዙ ሾኛ መደብ ተባዕት ዖሁዮሳብዕ ዎሙሆሙዮሙሙ አንስት ዋሃያራብዕ ፆንሆንዮንን ኛ መደብ ተባዕት ከ ከሙ አንስት ኪ ከን ኛ መደብ ኒ ነ ምሳሌ ቀተለ ቀተሎ ገደለው ባለቤት ውእቱ በግሱ መድረሻ ላይ ያለው ለውጥ ሳብዕ ድምጽ ተሳቢ ውእቱ ሰብሐ ሰብሕዎ አመሰገኑት ባለቤት ውአቶሙ በግሱ መድረሻ ላይ ያለው ለውጥ «ዎ» ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ ተሳቢ ውእቱ ቀተለ ቀተልኪዮን ገደልሻቸው ባለቤት አንቲ በግሱ መድረሻ ላይ ያለው ለውጥ «ዮን» ተሳቢ ውእቶን ቀተለ ቀተልከዎ ገደልሁት ባለቤት አነ በግሱ መድረሻ ላይ ያለው ለውጥ «ዎ» ተሳቢ ውእቱ ፈጠረ ፈጠረነ ፈጠረን ባለቤት ውእቱ በግሱ መድረሻ ላይ ያለው ለውጥ «ቱነ» ተሳቢ ንሕነ መሀረ ምሀርዎሙ አስተምሯቸው ባለቤት አንትሙ በግሱ መድረሻ ላይ ያለው ለውጥ «ዎሙ» ተሳቢ ውእቶሙ አከበረ አከብርዎ አከበሩት ባለቤት አንትሙ በግሱ መድረሻ ላይ ያለው ለውጥ «ዎ» ተሳቢ ውእቱ መነነ መነንዋ ናቋት ባለቤት ውአቶሙ በግሱ መድረሻ ላይ ያለው ለውጥ «ዋ» ተሳቢ ይእቲ በደረ በደሮ ቀደመው ባለቤት ውእቱ በግሱ መድረሻ ላይ ያለው ለውጥ «ሳብዕ» ድምጽ ተሳቢ ውእቱ የተንበለ ዝርዝር እርባታ ከፍል አንድ ሦስተኛ መደቦች ባለቤት ሲሆኑ ውእቱ አሥሩንም መራሕያን አስቦ ሲነገር ውእቱ ለውእቱ ውእቱ ለውእቶሙ ውእቱ ለውእቶን ውእቱ ለይእቲ ውእቱለአንተ ተንበሉ ላመነው ተንበሎሙ መናቸው ተንበሎን ተንበላ ተንበለከ ይተነብሎ ለምነዋል ይተነብሎሙጫጭለምናቸዋል ይተነብሎን ይተነብላ ይተነብለከ ይተንብሎ ለምነው ዘንድ ይተንብሎሙይለምናቸው ዘንድ ይተንብሎን ይተንብላ ይተንብልከ ይተንብሎ መለምነው ይተንብሎሙለምናቸው ይተንብሎን ይተንብላ ይተንብልከ ውእቱ ለአንትሙ ውእቱለአንትን ውእቱ ለአንቲ ውእቱ ለአነ ውእቱለንሕነ ተንበለከሙ ተንበለክን ተንበለኪ ተንበለኒ ተንበለነ ይተነብለከሙ ይተነብለከን ይተነብለኪ ይተነብለኒ ይተነብለነ ይተንብልከሙ ይተንብልከን ይተንብልኪ ይተንብለኒ ይተንብለነ ይተንብልከሙ ይተንብልከን ይተንብልኪ ይተንብለኒ ይተንብለነ ውእቶሙ አሥሩንም መራሕያን አስበው ሲነገሩ ለግእዝ ኛ ዓመት መማሪያ የተዘጋጀ ውእቶሙ ለውእቱ ውእቶሙ ለውእቶሙ ውእቶሙ ለውእቶን ውእቶሙ ለይእቲ ውእቶሙ ለአንተ ተንበልዎ ለመኑት ተንበልዎሙ ለመኗቸው ተንበልዎን ተንበልዋ ተንበሉከ ይተነብልዎ ለምኑታል ይተነብልዎሙይለምኗቸዋል ይተነብልዎን ይተነብልዋ ይተነብሉከ ይተንብልዎ ለምኑት ዘንድ ይተንብልዎሙይለምኗቸው ዘንድ ይተንብልዎን ይተንብልዋ ይተንብሉከ ይተንብልዎ ለምኑት ይተንብልዎሙ።

• N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
  • https://github.com/millzon/textSummarizer-am
  • https://github.com/icoxfog417/awesome-text-summarization#motivation