ንጉሠ ነገሥቱ.pdf
-
word cloud
-
Extraction Summary
ሕገ መንግሥት አኣቀረቤ።» በዚህንም ጊዜ በደረጉት ንግግር «በትምህርት በኩል ስለለው ሥራ በጊዜያችን የኢትዮጵያ ሕዝብ ይልቁንም ከዚህ በፊት የተጠቀሙበትና አሁንም የሚጠ ቀሙበት ሕዝቦች የሚሰማንን ደስታ ተከሩራይዎች ሆነዋል» በማለትምን ያህል ርከታ እንደተሰማቸው ገልጸ ዋልኦ ንጉሠ ነገሥቱ በ ዓም የተቀሰ ቀሰው ሕዝባ ዊ አመጽ ሜኽ ከዕድሜያቸው ብዘትና በአስተዴደራቸው ጁግር ምክንያት ሊቋቋሙት ክማይችሉት ደረጀ ላይ አደረሳቸው። እፃክካሉ በኋሳ በጣም ዝቅተኛና ተሰራ በቆረጠ ድምፅ በዚሁ ማቆም ነው። ልጅ እያሉ ንጉሠነገሥት ኣስ ከሣ በሞት ለፋፍ ላይ አንሉ። ቢት ቀደማዊ ኃይለሥለሴ በጉ አድራ ጉት የአልማዝ ኢዮቤል ዬ የኢትዮጵያ የድል መታሰቢያ ኛ ዓመት አዲሰ አበበባንግድ ማተሚያ ቤት ።
-
Cosine Similarity
ታሪካ ዊ የጄ ኔቭ ንግግር ንጉሠ ነገሥቱ በሎንደን ክፍል ክስደት ወደ ሀገር መልስ ዋዜማ ክፍል የግንበታና የዕድገት ርምጀጄ ንጉሠ ነገሥቱ በዓለም ኣቀፍ ጉደይ የቀኃሥ ሽልማት ድርጅት «የትምህርት ኣበት። ሕገ መንግሥት ክፍል የንጉሠ ነገሥቱ በ ጐ አድራ ጉት ተግበራት ክፍል ንጉሠ ነገሥቱ በዓለም ጋዜጦች ክፍል የንጉሠ ነገሥቱ ተሰጥኦና የግል በባህሪያቸው ምዕራፍ አምስት የመጨ ረሻው ዕጣ መግቢያ የይሁዳ አንበላሳ የተፈሪ መኩንን የንግሥና ሰያሜ ግርማዊ ቀደማዊ ግን ኃይለሥለሴ ንጉሠ ነገሥት ዘኢትዮጵያ ሞዓ አንበሣ ከእም ነገደ ይሁደ ሥዩመ እግዚአብሔር የነገሥታት ንጉሥ የራሰች ራስ የሚል ነው። ንጉሠ ነገሥቱ ኢትዮጵያን ለ ዓመታት አሰተደድረዋል ይኽውም ዓመት በበለሥልጣን እንደራሴነት ዓመት በን ጉሥነትና ዓመታት በን ጉሠ ነገሥት ነት ነው። ድ የአኣርባውም ቀን ሚያዝያ በታሳቅ ፀሎትና ግብዣ ተክናጠነኑ ተፈሪ በደጀዝማችነት ማፅረግ ደጀዝማች ተፈሪ ክነተከታዩቻቸው አ ምኒልክ ቤተመንግሥት አካባቢ ኣርፈው የአባታቸውን ግዘት ለመሸም ሲጠባበቁ ሰለ ግንበት ሁለት ቀን በልገመቱት ሁ ኔታ የሐረርን ግዘት ለደጀዝማች ይልማ የራስ ደርጌ ግዘት የነበረውን ለለሌን ደግሞ ለደጀዝማች ተፈሪ ሰጥቻለሁ የሚል አዋጅ ተነገረ ምንም እንከ ለደጀዝማች ተፈሪ የሰላሌ ግዘት ቢሰጣቸውም ከኣጹ ምኒልክ አልለይም በማለት አንደራሴያቸውን ልክው ለዩ ወራት ያህል አዴስ አበበ በመሆን ደጅ መጥናት ያኩ ተፈሪ አዴስ አበበ በደጅጠኝ ነት በተቀመ ጡባቸው ወራት አጴ ምኒልክ ለሀገር ልጆች የውጭ ሀገር ትምህርት መማሪያ ትምህርት ቤት ከፍተውና ከውጭ ሀገር መምህራን አስመጥተው የትለልቅ መከንንቶችን ልጀች አየመረጡ ወደ ትምህርት ቤት ሲያሰገቡ ተፈሪን ግን ትተዋቸው ነበር ይሁንና ተፈሪ ለመማርፎ መፈለጋቸውን ስለአመለከቷቸው ኣብረው እንዲማሩ ተፈቀዋደለቸው። ይኽው ትምህርት ቤት ሚያዝያ ዓም ሲመሠረትና መጀመሪያ ሲከፈት የኢትዮጵያ መንግሥት አልጋወራሽና በለሙሉ ሥልጣን እንደራሴ የነበሩት ልዑል ተፈሪ መኩንን ከተናገሩት መከከል የሚከተለው ይገኝበታል። ጄ በዚህም መሠረት ከ ዓም ጆምሮ በአዲስ አበበና በሌሎችም ዋና ከተሞች የውጭ ሀገር ትምህርት ቤት መቂቂም ጀምሯል መግሪያ ሌሎች ተግበራት ንጉሠ ነገሥቱ በኣልጋወራሽ ነት ዘመናቸው በመንግሥት የዕለት ተዕለት ሥራዎች ተጠምደው እንደ ነበር በጻፉት መ ጽሐራቸው ገልጸ ዋል። » በዚህንም ጊዜ የሚከተለውን ንግግር ኣደረጉ እኛ ቀደማዊ ኃይለሥለሴ ንጉሠ ነገሥት ዘኢትዮጵያ በእግዚአብሔር ቸርነት በሕዝብ ኅብረት ለኢትዮጵያ ን ጉሠ ነግሥትነት ተመርጠን ዘውዴንና ዙሩ ኑን በሕግ እግባብ ተቀብለን ሰንቀባ ለዚህ ታማኝ ለመሆን ለመረጠን ፈጣሪያችን የምንመልሰው ወሮታ የተቀበልነውን አደራ አኛም ሠርተን ጠብቀን ተክታያችንም በሕግ እንዴዲቀበለንና በደንብ አንዲሠራ ለኣገራችን በመልካም እስተትደደር በሕግ የሚጠበ ቅበትን ደንብን ከማቆም በቀዋር ሌላ የምንመልለው ወሮታ ስለሊለን ለኢትዮጵያ ልማትና ለመንግሥታችን ጽናት ለምንወደው ሕዝባችንም ጥ ቅምና ሀብት ሆኖ ደስ እንዴያስኝ ተስፈ ስላደረግን እሳባችንን ገልጠንና አስረድተን የመንግሥት ሕግ አንዴቆም አደረግን ብለ ዋል ንጉሠ ነገሥቱ ሕገ መንግሥቱን ሲያቀርቡ አንደንድ ችግሮች ስለመከሰታቸው እንዴህ ብለዋል «በኢትዮጵያ ከቀደማዊ ምኒልክ ጆምሮ ሦስት ሺህ ዘመን ያህል የተለመደ አገቨክዝ ንጉሠ ነገሥቱ ብቻ በሥልጣኑ እያዘዘ እንጂ የምክር ቤት አቁሞ በሕግ መንግሥት የገዘ ንጉሥ ኣልነበረምና በተለይም ወደጀጅቻችን የሆኑ ኣንደንድ ሰዎች ነገሩ ስላልገባቸው ኣንዴት በገዘ እጅዎ የመንግሥትዎን ሥልጣን ለሕዝብ ይለታያታሉ እበክዎ አንዲቀር ያድርጉ እያሉ በቅንነት ይመክሩኝ ነበርና እንደተቻለ መጠን ነግሩን እያስረዳኋቸው ነገሩን ተቀበ ሉት» ብለ ዋል። በርግጥ ንጉሠ ነገሥቱ በቀረቡት ዓይነት የተጸፈ ሕግ ያልተለመደ በመሆኑ ሹማምንቱ ከላይ ንጉሠ ነገሥቱ ያ ሉትን ሖሳብ ከማ ትቅረብ ኣይቆጠ ቡም። ሆኖም የኢጣሊያ መንግሥት የቀረበለትን የዕርቅ ጥያቄ ችሳ በማለት በኢትዮጵያ ወሰን ኣቅሪ ቧያ ማለትም ወደ ሱማሌ የጦር መሣሪያ ማከማቸት ጆመረ በዚያን ዘመን በሮማ የኢትዮጵያ ጉደይ ነጋድራስ አፈወርቅ ገብረየስ ኢጣሊያ ረግጦ ብዙ መሣሪያና ብኩ ወታደሮች ንጉሠ ነገሥቱም አኣሁሀንም የሰላሙ ጥረታቸውን ገፉበት በዚህም መሠረት ማና ቸመ ግንበት ዓም ወደ ጄ ኔሸ መልዕክት ኣስተለለፉ ሐምሌ ዓም ከምክር ቤቱ ኢጣሊያ የቀረበለትን የስምምነት ሖሰሳብ ሁሉ በመጣስና ኣስበብ በማብዛት በኢትዮጵያ ወሰን አቅራቢያ በብዘት የጦር መሣሪያ ኣከማቸ የዚህንም ኢትዮጵያ ላት ነው ወደ ኤርትራና ፈጻሚ የ ነበሩትም የተዋዋለውን ውሎች ሀሉ ወደ ሁለቱ ቅኝ ኣገሮች ምክንያት ሮማ በነበሩበት ጉደይ ፈጻሚ በኩል ሲጠየቁ የኤርትራና የሱማሌ ቅኝ ኣገሮቹን ለመውጋት ኣሰብ ስላ የሚል የሐሰት መልስ መስጠታቸውን ግለጹ ለዋናው ጦርነት ክኢጣሊያ በኩል የተከማቸው የቦምብ ክምር መዛ ተጫመጵመዉፕዯም ም በ ዓም የተደረገውን ውል በመጣስ መቶ ኪሎ ርያል የኢትዮጵያ ወሰን ጥሰ የጦር መሣሪያ ማክከማቸቱንና ኢትዮጵያ ለሳላም ያደረገችው ጥረት ፍሬ ኣልበ ሆኖ ኢጣሊያ ለጦርነት ታጥቶ በሙነሰቱቁ የመከላከሉ ጉዳይ ከእንግዴህ አማራጭ እንደ ሌለው በዝርዝር አስረዱ በርግጥ የኢጣሊያና የኢትዮጵያም መንግሥት ጠብ ረዥም የሁለቱም መንግሥታት ወታደሮች በየጊዜው ተዋግተዋል የዚህ ክመን የጦር ክምችት ግን ከምንጊዜም የበለጠ ነበር ንጉሠ ነገሥቱ የምዎርነቱ ጉዳይ የማይቀርለት መሆ ኑና በዚህም ሰቢያ ብዙ እልቂት ሊከተል እንደሚችል በመገንዘባቸው በአንድ በኩል እሁንም ጉዲዴዬ በሰለማዊ መንገድ የሚያል ቅበትን መንገድ በመሸትና ሁኔታውን ለሀገርም ሆነ ለዓለም ሕዝብ በማስማት። ይህንንም ማሊያዋች አቃጠ ሉት በሌላ በኩል ደግሞ አዴስ አበባ የነበረው የኢጣሊያን ሚ ኒሰትር ሆነም በተለያዩ ምክንያት የመጡት የኢጣሊያን ዜጐች ይህ ሁሉ ሁኔታ እየተፈጠረ ምንም ዓይነት እን ቅስቃሴ ለማድረግ አልሞከሩም አንደንድ የታሪክ ተመራማሪዎች ይህኑን ሁኔታ በመገምገም ምናልበት በግርግሩ በኢጣሊያ ዜ ጐች ወይም ሚ ኒስትር ለይ አደጋ ቢፈጠር ሁኔታውን በዓለም መንግሥታት ዘንድ በማዓጉለት ጥቃቱን ለማፋጠን ሆን ብለው ያደረጉት ነው ብለ ዋል ። የታወቁ መከኪንንትና የጦር በየግንባሩ እየተደለደሉ ጦርነቱን በግንባር ቀደምትነት አንዴመ ተደረገ ዊ ልዑል ራሰ ካሣ ኃይሉ ክቡር ራስ ደሰታ ዴምጠው በተንቤ ግንባር ዋና አዛዥ በነግሊና በበረና ግንሰር ዋና ኣዘዥ ንጉሠ ነገሥቱ ዘማቾን ጦር ሲመለከቱና ወደ ዘመቻ ሲያሰፍብቱ ንጉሠ ነገሥቱ ጦሩን ከማደራጆት በለይ በጦርነቱ ሂደት ማድረግ የሚገበቸውን ጥንቃቄ ለየጦሩ ዋና አዘዥና አዝማቾች በተደጋጋሚ አሰረሬድተ ዋል። ንጉሠ ነግሥቱ ግን ለዚህ የነበራቸው ምለሽ የተለየ ነበር ምንም እንከን የጠለት ጦር ቀደም ሲልም በተንቤን በእንደርታና በሽፊ ጦርነት ጊዜ በበምብና በጋዝ መርዝ እንዴሁም በዚያን ዘመን ኢትዮጵያ ባልነበራት ከባድ መሣሪያ ሕዝበን መፍጃቱን ንጉሠ ነገሥቱ ተገንዘበ ዋል ወደፊትም በሚያደርጉት ጦርነት በጆግንነትና በወኔ ሰይሆን በመሣሪያ ኃይል ክዚህ የበሰ እልቂት ሊኖር አንደሚችል የሚስቱት አል ነበረም ሆኖም እንደ ኢትዮጵያ ያለች በታሪክ ለዘመናት በመላው ዓለም የታወቀችና በጆግንነት ማንነቷን ያስመሰክረች ኣገር ምንም ዓይነት መክ ሽ ፕጉ በልጆቿ ሳይደረግ ኣሳልፎ ለጠለት መሰጠት ኣይገባም በሚል እምኑኑ ከደሴ ወደ ግንባሩ በማምራት መከንንቶቻቸውን የጦር ሹማምንቶቻቸውንና ለዘመቻ የክተተውን ሠራ ዊት ለኢዴዷሱሴና ለታላቁ ጦርነት አክጋጅጄት። ል ያም ህከ ይህን ሁሉ ችግር በማለፍ ንጉሠ ነገሥቱ ሚያዝያ ይህ ኅሙስ በ ሰዓት አዴስ አበባ ገቤ ዓም ንጉሠ ነገሥቱ አኣዴስ ሚ ኒስትሮች መኪንንትና ተታለላ ተደረገ ኣበባ እንደገቡ በቤተመንግሥቱ ቅ ሰዎች ተለበስበው ታለቅ ምክር ምክሩም ንጉሠ ነገሥቱ ወደ አውሮፖ ትግል ያክካሂዴዱዴ በሚለውና እዚሀ ቀርቶ ማዞግናፒ አስከመጩጨረሻቫው እን ዋጋ በሚለው ለይ ሲሆን በሌለ በኩል ደግሞ ንጉሠ ነገሥቱ አዴስ ኣበባ በመግበታቸው ምክንያት ጣሊያኖች ከተማውን በበምብ ሊያጋ ዩት ነው የሚለው ወሬ እያየለ መጣ ሕዝብን ክከማስፈጁት በስተቀርም የጠላትን ኃይል በዚህ ደረጀ ለመቂቂም እንደማይቻል ታመ ነበት። ይኽውም በመጆመሪረያ ጊዜ የቀደረገሙ የመንግሥታት ማኅበር ውል መሻር ኣንድ ጊዜ ብቻ ሆኖ ኣልቀረም ፃሮማ መንግሥት በኢትዮጵያ ለይ የሚያደርገውን ፖለጥጭክ የሚያበረታታለት ሰለሆነ በኢትዮጵያ ለይ በመጫን የተጁዴመረው ሥራ የኢትዮጵያ ሕዝብ የኢጣልያን ግዥነት እንዴ ቀበል ለማድረግ የማይበቃ የሆነ እንደሆነ በዎርነት አደርጋለሁ ብሎ ይዘጋጅ ጆጁመር። የኢጣልያን መንግሥት ወታደር የላክበት ምክንያት የኢትዮጵያ መንግሥት ለጦርነት የሚዘጋጅ በመሆኑ ለቅኝ ሀገሩ የሚያሰጋው ሰለሆነ ለመክሳከል የሚያስፈልገው በመሆኑ ነው ብሎ ነግሩን ለምክሩ ጉባኤ ምስጢሩን ሰውሮ አመለከተ የኢትዮጵያ መንግሥት ግን ይልቁንም በኢጣልያ ኣገር በአፈሲዮል በተነገረው የዴስኩር ቃል እንደሚታየው የኢጣልያ መንግሥት ለጠብ ማሰቤ ምንም የማያጠራጥር ነው ሲል በየጊዜያቱ አስታወሰ። በመንግሥታት ማኅበር ውል በኛው ክፍል የተዳፈው ያልና መንግሥቶች እየተባበሩ በመረደደት ጸጥታ እንደይጠራ ያደርጋሉ ርስ ክጅቡቲ እስክ አዲስ ኣበባ ያለው የምድር በቤር ለኢት ዮጵያ የሚሆን መሣሪያ እንዴተላለፍበትና ለኢትዮጵያ መንግሥት እንዲያገለግል በተጠየቀ ጊዜ መሣሪያው በዚያ በኩል አንደይ ብዜ ችግር ተደረገ። የመንግሥታት ማኅበርተኛ በሆነው በኢትዮጵያ ሕዝብ ስም ሆፍ የመንግሥታት ማኅበር ውል እንዴክበፍር የሚያሰፈልገው ነግር እንዲፈጸም ጉባ ኤውን አጠይያለሁሠ በኢትዮጵያ ሕዝብ ላይ ክውል የተሳለሳፈ ነገርፎ ሰለ ዯደድረገበት በዚህ በተደረገበት ግፍ ምክንያት ክዚህ ቀድሞ ያዋረብሁሀትን መያቋቃወም አኦሁንም አንደገና አያፆያወማለሁሠ በዓለም ፈት ሆቬ የኢትሃጽያ ንጉሠ ነገሥት የኢትዮሎያ መንግሥትና ሕዝብ በኃይል የተደረገባቸውን ነገር አይቀበሉም። በውጭ ያለው ሁሯኔታ ይህ ሆኖ ሰላ በሀገር ውስጥ ደግሞ የታወቀ መከንንቶችና የጦር አለቶቻቸው በኢጣሊያ ጦር መገደለቸውን መማረክካቸውንና መታሰራቸውን በምዕራብ ኢትዮጵያ የቀረውም መንግሥት በጠ ቅለላለው በኢጣሊያን ኣጅ መግባቱን በተለይም ደግሞ የካቲት ዓም በግራዚያኒ ላይ በተወረወረው በምብ ምክንያት በኣዲስ ኣበባ ሕዝብ ለይ የደረሰውን እልቂት በመስማታቸው በኢትዮጵያ ሕዝብ ለይ ይደርስ የነበሬውን ጭፍጨሩ የታሪክ ቅርስ ዘረሩና የመሳሰሉትን የጠለት ኣስነዋሪ ተግበራት በመዘርዘር የዓለም አብያተ ክርስቲያናት አለቆችና ማህበርተኞች በኢትዮጵያ ላይ የደረሰውንና በመድረሰ ሰይ ያሰውን ግፍ ለመታወም እንዲተበባበሩኣቸውና በጸሎታቸው እንዴዲረዱዴቸው ጠየቁ ለዚህ ጥያቄ ፈጣን ምለሸ ከሰጧቸው መከከል ኢትዮጵያን ለመርደጻት የተቂቋቂመው «የተበበሩት የኣፍሪክ ተወሳጆች መረዴጀ ማህበር» በመባል የሚታወቀው የኣፍሪክ ጥቁሮች ማህበር ሲሆን ማህበሩ «ዘ ሸይስ ኦፍ ኢትዮጵያ» የኢትዮጵያ ድምፅ የተበለ ጋዜጣ በማቋቋም የኢትዮጵያን ጉደይ ለማሰረደት ከክመጣሩም በላይ በዘሙኑ ለነበሩት ለዩናይትድ አስቴትስ ፕሬፊዚዳደንት ለክንተርበሪው ሎርድ ለሎርድ ሊቀዋጳጳስ ለብሪቲሽ ጠ ቅለይ ሚ ኒሰትር ለሌሎችም ለሚመለከታቸው ሁሉ በተለይ የክቲት የተጠፈዉጨፈው የኢትየጵያን ሕዝብ ሁኔታ በመሪር በማሳወቅ ሁለገብ ድጋፍ እንዴደረግ ጠይቀዋል በእንግሊዝ ሀገረም እንደ ዊንቸሰተር ዲን የመሳሰሌት በግፍ ለተጨፈጨፉት የኢትዮጵያ ሰማዕታት ሎት በማድረስ ድጋራቸውን ገልጸ ዋል። በዝ ላይ ተጻፈ ማርስ ን መጋቢት ቀን ዓም ቀደማዋ ኃይለሥላሲ ንጉሠ ነገሥት ኀሩይ ወልደ ሥለሴ የኢትዮጵያ መንግሥት የሙጪ ጉዴይ ሚ ነስትር ምንም እንኪን ንጉሠ ነገሥቱ ከሀገራቸው ሲወጡ ኣግ በርከታ ግንክብ ይክው ወጥተዋል ይባል እንጂ ለሀገራቸው ነፃነት በዲፕሎማሲያዊ መስክ በሚያደርጉት ትግል ጐን የደረሰባቸውን የገንዘብ ችግር ፅርደታ በመጠየቅም ሆነ በተለያየ ሁኔታ ከውጭ ሀገር ያለው ገንቨክብ እንዲሰጣቸው መጠየቃቸው አኣልቀቅረም የሆነ ሆኖ በአውሮፓ ያለው ገንዘብ የኢትዮጵያ ንጉሠ ነግሥት ኣይደለም በሚል ኣስበብ በሙግት ተያዘክ እንደ አቢሲኒያን አሶሲየሺን የመሳሰ ሉት ማህበራትና ኣንደንድ የዕርዴታ ጥያቄ የቀረበለቸው መንግሥታት ግን የተቻላቸውን ያህል የገንክብ ድጋፍ ኣድርገውለቸ ዋል። በጠ ቅለላለው የንጉሠ ነገሥቱ የነፃነት ጥያ ቂና የኢጣሊያን በምንም መንገድ ኢትዮጵያን ከጄ አላወጣትም በባይነት ሊጣጣሙ ኣልቻሉም ንጉሠ ነገሥት በሚያደርጉት የዲፕሎማቲክ ትግል ከርሳቸው ጋር የተለደዴትም ሆነ በውጭ የሚኖሩት ኢትዮጵያን እንደ ሁም ሌሎች የውጭ ሀገር ወደጀቻቸው የተለያዬ ጠቃሚ ሖሳበችን በጽሑፍም ሆነ በታል በማ ቅረብ አግክቨዋች ዋል ንጉሠ ነገሥቱ በስደት ከክቤዯትዕቦቻቸውና ከፖለቲካ ረደቶቻቸው ይ በተለይም ፈረንሣዊው ፕሮፌሰር ጋስቶን ዥዝ ከኢጣለያ ጋር ወደጅነት ክላቸውና ከሌለቸው መንግሥታት ጋር ያለውን የፖለቲካ ሁኔታ በመተንተን ንጉሠ ነገሥቱ ለመንግሥታቱ ማኅበር ሊያመለክቱ የሚገበውንና የማይገባውን በመተንተን በጽሑፍ ጠቃሚ ምክሮች ለግስ ዋች ዋል በመዉረሻ ወደ ጄ ኔቭ በመሄድ ለመንግሥታቱ ማህበር ጄትም ንግግር የ ኒሁ ፕሮፌሴር ምክር ጨሬ ንጉሠ ነገሥቱ ግንበት የመን ግሥትት አማክሪዎች በተሰበሰቡት ጉባኤ የመዉ ረሻውን ንንራናሸሽ ለማሰማት ቢቀርቡም በጊዜው በደረለባ ውን ቸው ታመም ም መንግሥታቱ ፊት ቀርበው ለማንበብ ባለመቻለቸ ኣቶ ብ ታእሻዝ በሰቸው ስም ረጆሙን ጽ ሑራቸውን ንብሰቅሬ ኝ የ አመለክክቆች ቢኖሩም እንደተለመደው የተቆረጠ ኣላወ ለጠድብሽ ጉበኤል ተነሰቲል። በሙሰሎኒ ፕሮፓጋንጻ በመመራት በኢጣሊያ ለይ ኣቂም ለመውሰድ ተስኖት የነበረው የእንግሊዝ መንግሥት በጦርነቱ ነበልባል ውስጥ ተዘፈቀ ኢጣሊያም ፈረንሣይና እንግሊዝን በአፍሪካም በአውሮፓም ይወጋቸው ጀመር ንጉሠ ነግሥቱም በብዜ ዲፕሎማሲያዊ ትግል ሊሰካላቸው ያልቻለው በዚህ አጋጣሚ ማለትም በሁለተኛው የዓለም ጦርነት መክከል ወደ ሀገራቸው ለመግበት መዘጋጀት ጀመሩ ኢጣሊያ በአንግሊዝ ለይ ጦርነት ከማወጁ ከአሥር ወራት በፊት ወደ ኢትዮጵያ ተልከው ንጉሠ ነገሥቱ ወደ ሀገራቸው ለመመለስ ስለሚዘጋጄበት ሁ ኔታ ከአርበኞች ከባሳባቶችና ከሕዝቤ ጋር ተግናኝተው አኣቅድ አእንዴያወጡ የታዘዙት ሎሬንዞ ታኣዛዝም ግደጅችውን ፈጽመው አንደተመለሱ በዚያን ጊዜ የመከክለኛው ምሥራት የአንግሊዝ የጦር ኃይሎች ዋና መምሪያ ይገኝ ወደ ነበረበት ክይሮ ሄደው ለእንግሊዝ ባለሥልጣናት ኣንድ ሪፖርት ኣ ቅርበው ወደ በዝ እንዴመለስ ኣዘ ዜ ረፖርቱም በኢትዮጵያ ያለው ኅይል የኢጣሊያንን ሠራ ዊት የሚመዝን በመሆኑ በኢጣሊያ ላይ ማንኛውም ዓይነት ርምጀ ውሰድ የማያደግት እንደሆነና ሕዝቡም የንጉሠ ነገሥቱን መመለስ በማያወሰውል ተሰሩ የሚጠበበ ቅ መሆ ኑን የሚገልጽ ነበር ኢጣልያም ከጀርመን ጋር በጦርነት መሰለፉን በግልጽ አእንደሰወቀ ንጉሠ ነግሥቱ ከመኖራያቸው ከባዝ ወደ ሎንደን በመሄድ የአንግሊዝ መንግሥት ከኢትዮጵያ ጋር የጦር ገደኛ ሰለሚሆንበት ሁ ኔታ ተነጋግረው ተመለ ሱ። ንጉሠ ነገሥቱ የሱዴደንን መሬት እንደረገጤ በስደታቸጡሙ ዘመን የእንግ ሊዝ ሕዝብ ሳሳያቸው የወደጁጅነት መንፈስ ያደረባቸውን በስደት ላይ የነበሩት መከንንቶቻቸውና ሠራ ዊቶቻቸውም እንዲሰበባሰ ቡ ጥሪ ኣደረጉ የኢትዮጵያም ሕዝብ ንጉሠ ነገሥቱ በምድረ ሱደን መድረሳቸውን በይራ ተረድቶ ለዝግጽታቸው መሠረት የሚሆ ኑትን ያመቻቿቻችሳቸው ዘንድ በከርቱም ሬዲዮ ቀጥሎ ያለውን ታሪክዊ ቋል አሰሙ። ክስደት ወደ ሀገር መልስ ዋዜማ ከሰኔ ጥር ዓም መ መድ ፔጭር ም «በዚህ ዓለም ለይ ፍርድ ካለ በዙፌኔ ላይ ኣንደገና እቀመጣለሀ» ቀኃሥ ከሎንደን ወደ ሱደን በኢትዮጵያ ሁኔታ ሪፖርት የቀረበለት የመካከለኛው ምሥራቅ የእንግ ሊዝ የጦር ኃይል መምሪያ የንገሠ ነገሥቱን መመለስ አሰፈሳጊነት ያመነበት መሆኑን ንጉሠ ነገሥቱ በመሰማታቸው ወደ አፍሪክ የሚመለሱበት ሁ ኔታ ዋና ተግባር ሆኖ ተገኙኡል በዚሠ መሠረት የሰዊዝ ክናል በር በኣክሲሶዕች በጆርመንና በኢጣሊያ ጨርሰ ከመዘጋቱ በፊት ፈጥኖ መመሰሱን ንጉሠ ነገሥቱ ኣመ ኑበት በመሆ ኑም የሀለተኛው የዓለም ጦርነት በከፈተሳቸው ምቹ ሁውኔታ ንጉሠ ነገሥቱ በሎንደን ክአእንግሊዝ መንግሥት ጋር ሁኔታዎችን ክመቻቾ በኃኋላ በመንገድ ከኢጣሊያን እጅ እንደደወድቁ በምሰጢር ሰ ኔ ዓም በግብፅ አድርገው ወደ ሱደን ኣመሩ። በዚህም መሠረት ንጉሠ ነገሥቱ ለትምህርት መሻቫልና ዕድገት በነበራቸው ልዬ ግምት አደዴስ ትምህርት ቢቶች እንዲቀቂቋሙ ከማደረጋቸውም በለይ ቀድሞ ቀደማዊ ኃይለ ሥለሴ ዩኒቨርስቲ በመባል ለሚታወቀው ለአዴስ ኣበባ ዬኔኒሸቨርስቲ ቤተመንግሥታቸውን በመፍቀድ እንዲመሠረት ኣደርገ ዋል በን ጉሠ ነገሥቱና በንጉሠ ነገሥቱ ዘመን እያሌ ዘመናዊ ተቀማት ተመሥርተ ዋል ዘመናዊ ሆሰ ፒታሎች ክሊኒኮች ተክፍተዋል። ጣብሷሬ ምንም እንኳን ክንጉሠ ነገሥቱ በፊት የነበ አንደንድ ግንኙነቶችን ለማድረግ ቢሞክሩም ንጉሠ ነግሥጐ ገና ክአልጋወራሽነታቸው ጆምሮ በውጭ ግንኙነት ረገድ ያሳዩትን ያህል ውጤት ኣሳይተ ዋል ለማለት ያስቸግራል። በዚህንም ጊዜ በደረጉት ንግግር «በትምህርት በኩል ስለለው ሥራ በጊዜያችን የኢትዮጵያ ሕዝብ ይልቁንም ከዚህ በፊት የተጠቀሙበትና አሁንም የሚጠ ቀሙበት ሕዝቦች የሚሰማንን ደስታ ተከሩራይዎች ሆነዋል» በማለትምን ያህል ርከታ እንደተሰማቸው ገልጸ ዋልኦ ንጉሠ ነገሥቱ በብራዚል ጉብኝት ለማድረግ እንደ ሄዴ የመፈን ቅለ መንግሥት ሙከራ ተደር ጐበቸው ነበር። ንጉሠ ነገሥቱ ቢተመንግሥታኛውን ስ ዬኒቨርስቲ የሰ ሑበት ማስረጀ በዚሁ ዓይነት ሁኔታ በዩኒቨርሲቲም ሆነ በኮሌጅ ደረጄ ትምህርት የሚሰጥበቸው ከፍተኛ ተቂማት በአሥመራም ሆነ በሌሎች አክባቢዎች እንዲቂቂሙ ጥረዋል ንጉሠ ነገሥቱ በትምህርት ረገድ በዚህና በመሰሰሉት ሁኔታዎች በሚያደርጊቸው ጥረቶች «የኢትዮጵያ የትምህርት አበት። በዚያን ዘመን ማለትም በ መጀጨ ተሙን ሚኒስትሮች ተሹመው ሥራቸውን ቢጀምሩም ኣሰራሩ ተጻጀን ተሟልቶ ሥራ ላይ የዋለው በኋለኛው ንጉሠ ነገሥት ነዉ ሪ በዚህም መሠረት ንጉሠ ነገሥቱ በ ዓ የሚ ኒስትሮች የሥራ ድርሸና እያንደንጻቸውም ያለበቸውን በዝርዝር የሚገልጽ ትዕዘዝ እንዴወጣ ኣደረጉ አሥራ ኣምድ ሚኒስቴሮችም ተቋቋሙ። ታ የኋላ ኋላ ያለፉ ነገሮችን ልብ የንጉሠ ነገሥቱ በለቤት የነበሩት እቴጌ መነን ንጉሠ ነገሥቱ ገና የ ዓመት ወጣት በነበሩ ሲያገበቸው ሀለት ህይ ጊዜ ተድረው አራት ልጀችን ወልደው ማን ነበር። ልጅ ኢያሱም ራስ ተፈሪ ገና በልጅነታቸው በበህላዊ ጋብቻ በሰማንያ ያገበቸውን የመጆመሪያ ባለቤታቸውን ፈተጨ የውበት ውበት የተ ጐናጸፉትን የእህታቸውን ልጅ የወሉጨራ ንጉሥ ሚክ ኤል የልጅ ልጅ የሆኑትን እንዲያገቡ ሲያደርጊ ንጉሠ ነገሥቱ ሮማን ወርቅን ኣስወልደው ነበር ይህ ሁኔታ ግን ቤተሰባዊ ፍቅራቸውን ኣልበረዘውም ምንም እንከን ባለቤታቸው ጠንካራ የፖለቲካ ኣቋም ባይኖራቸውም በመንፈሰ ዊና በበጉ አድራ ጐት ተግበራት ከንጉሠ ነገሥቱ ጐን ቆመዋል ቤተሰቦቻቸውንም በጣም የሚወዴ ከመሆናቸውም በላይ ትርፍ ጊዜያቸውንም ያሰልፉ የነበሩት በዘ ክሉት የልጅ ልጀቻቸው ጋር ሀሉ በመጫወት ነበር ንጉሣዊ ቤተሰብ ንጉሠ ነገሥቱ ገና በሕፃንነታቸው ጀምሮ በተለይ በኢትዮጵያ ጥንታዊ ታሪክ ለይ የተመሠረተ መጻጸሕፍትን የማንበብ ፍቅር ኣደብረዋል ንጉሠ ነገሥቱ በጽቤታቸውሙ። በዋሸንግተን ግራንድ ኩሊደም ቤተስቢዊ ፍ ትር ን ጉሠነግሥቱ በበህር ኃይል ዬኒፍርም በኛው ዓመት የኢትዮጵያ የድል ቀን የዌጊፈሽ ን መ የልደት ል አሁን በለንበት ክዘመን ስማቸው ተግባራቸውና ምስላቸው እንደኣዴዲስ ነገር የሚነሳሳቸው ንጉሠ ነገሥት በደርግ ክመን ጭራሽ እንደይነሱሉና ታሪከቸውና ሥራ ቸው በምንም ዓይነት አጋጣሚ እንደይወሳ የመደረጉ ሁኔታ ደርግ ምን ያህል ለታሪከዊ ጉደይ ደንታ ቢስና ፀር እንደነበር አጋልጦታል ኛ ንጉሠ ነገሥቱ ከተነቀፉበቸው በርከታ ራችን ለደረሰው ድርቅና እልቂት ችላ ነው ይህን አውነታ መከድ አይቻልም በበረገድ የራሰቸው ትንታ ኒና እም ነት በበሥርዓት የነበሩት ከፍተኛ በለሥ ሚኒስትሮች ለዚህ ችግር መበበ መጠራጠር አይቻልም ነ ያም ሆነ ይህ ግርማዊ ቀደማዊ ኃይለሥለሴ በክመናቸው ክፉውንና ደጉን በማሰለፍ ለሀገሬ ያሉትን በማድረግ ረዥም ዘመናትን ሕይወታቸውን ከኢትዮጵያ ዕድል ጋር አቆራኝተው ኑረዋል።
- N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
Comments:
