ባሕረ ሐሳብ.pdf

• የቃላት ደመና

• የማውጣት አጠሬራ

ዐውደ ጳጉሜን ሲቀመር አንቀጽ ሆኖ ። ሰባተኛው ሺሕ ዘመን ከገባ ይ ዓመት አብቅቶ በ ዓመት ፅለት ሆኖ ኛ ጳጉሜን ይባላል ቱ መገብተ ዕለታት ከዋክብት በነግህና በመንፈቀ ስሌት ማለት ነው። ያልታተሙ መጽዕፊ ሬኖ ፇጳዕመ ላዚለጠሴሮ ሥታፅዕ ለፇዐፅ ፍኋሷጠታ ሄጨኖ አቢይ ብሎ የሚጀምር » ሥረኃሜ ወጋጋልሰ መጋበሪ መጋሃሥታ ቀዱ ቋርጴጳሷቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ እንደተረጐመው ዖሮርዕ ወኃድደ ፅ መረሃኀ ሪዉረ ሟድ ዕቡዑዳ»ዕሪሮ ባሕረ ሐሳብ ዙርያ በርካታ ጥናታዊ ጽሑፎች በተለያዩ መጽሔቶች ላይ አውጥተዋል።

• Cosine ማጠቃለያ

አባ ዳንኤል አሰፋ ህህህህህ«ፎከወዐህኋበዐዘቲከዐ ባሕረ ሐሳብ መቅድም በኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን ትውፊት የሚነገር መሠረታዊ ድንጋጌ አለ እንደ ቀኖናም ይታሰባል ድንጋጌውም የሚከተለው ነው ምሥጢረ አቅማራትንና ሥነ ፈለካትን የቤተ ክርስቲያን በዓላትና አጽዋማት የሚውሉበት ትክክለኛውን ቀን ለማወቅ ባሕረ ሐሳብን የቅዱሳት መጻሕፍትን ትርጓሜ ለማወቅና ወንጌልን ለማስተማር ሰዋስውን ቤተ ክርስቲያንን በዜማ ለማገልገል ሦስቱ የዜማ ስልቶችን ቤተ ክርስቲያንን ለማስተዳደርና ምሥጢራትን በሚገባ ለመፈጸም የቀኖናን ሕግ መማርና ማወቅ ይገባል ከዚህ አዕማድ በመነሣትም የኢትዮጵያን ቤተ ክርስቲያን ባሕረ ሐሳብ አጠቃላይ ገጽታ በቪህ መጽሐፍ ለማሳየት ተሞክሯል ይህ መጽሐፍ ባሕረ ሐሳብን ለማጥናት መነሻ ይሆን እንደሆነ ነው እንጂ ትምህርቱ እንደ ስሙ እጅግ ጥልቅ ስለሆነ በዚህ ጽሑፍ የሚወሰን አይደለም ገና ብዙ ይቀረዋል ስለዚህ ይህ ባሕረ ሐሳብ የተባለው መጽሐፍ የቤተ ክርስቲያን ታላቅ ሙያና ያገርም ቅርስ ስለሆነ መጽሐፈ አቡሻህርንና መርሐ ዕዉርንጊዮርጊስ ወልደ አሚድ የተባለ መጽሐፍን መጽሐፈ ሔኖክና መጽሐፈ ኩፋሌን እንዲሁም እነዚህን የመሰሉ ሌሎች መጻሕፍትንም ጭምር በማጥናት ተሟልቶ እንዲጻፍ የኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን እንድታስብበት ለማሳሰብ ጸሐፊው ይህን መጽሐፍ ያቀርባል አለቃ ያሬድ ፈንታ ወልደ ዮሐንስ ባሕረ ሐሳብ ፎሬ ዓዓ ር ው ይ ው ው ና እ ላ ጩ መለብው ዝንቱ መጽሐፍ ዘያዜክር ቀደምተ አበወ ወልደ ያሬድ ሔኖክ በከመ ዜነወ በያሬድ ፈንታ ወልደ ዮሐንስ ተሰነዐወ ለትውልደ ትውልድ ከመ ይኩን መለብወ አስመ በውስቴቱ ምሥጢረ አቅማራት ወሥነ ፈለካት ሀለወ ያሬድ ፈንታ ወልደ ዮሐንስ ህህህህህ«ፎከወዐበዐዘቲከዐ ባሕረ ሐሳብ መፍትሔ ቃላት ልበ ምድር የአይሁድ በዓልባሕረ ኤርትራን የተሻገሩበት ደረቅ ምድር የሚታሰብበት ላዕላይ ቀመር ተዘዋዋሪዎቹ አጽዋማትና በዓላት የሚውሉበት የላይኛው ቀን ወሰን ሐሳበ ቢዘን አዳም የተፈጠረበት ዕለተ ዓርብን ጥንተ ቀመር ያደረገ የዓመት ስሌት ሐሳበ ጉንዳጉንዲ ሰማይና ምድር የተፈጠሩበት ዕለተ እሑድን ጥንተ ቀመር ያደረገ የዓመት ስሌት ሕጸጽ ጉድለት ጉዳይ ቅሬታ ማለት ነው ለምሳሌ ጨረቃ በፅለትበ ቀን በወርና በዓመት ከፀሐይ የምታጐድለው ቀንና ሰዓት ሕጸጽ ይባላል ለምሳሌ የፀሐይ ወር ቀን ሲሆን የጨረቃ ግን ነው በዚህም ጨረቃ ከፀሐይ አንድ ቀን ስለምታጎድል ሕጸጽ መሰኘቱ ስለዚህ ነው የዓመቱ ሕጸጽም እስከ ዓመት ቢሰበሰብ ወይም በዐ ቢበዛ ወር ሆኖ ትራፋተ ዐውድ የዐውድ ትርፎች ይገኝበታል ሕርግራግ የአጽዋማትና የበዓላት አወጣጥ ሥርዓት በዝርዝር የተጻፈበት ሠንጠረዥ ኒ መርሐ ዕዉር አንድ መሪ ማየት የተሳነውን ሰው መርቶ ከሚፈልግበት ቦታ እንዲያደርሰውይህም መጽሐፍ አላዋቂውን ሰው መርቶና አስተምሮ ምስጢረ አቅማርንየቁጥር ምስጢርን ከማወቅ ያደርሰዋል ማለት ነው መባጃ ሐመር የአጽዋማትና በዓላት ማስገኛ ልዩ ቁጥርመባጊያ ሐመር የበጋ ማመላለሻ የመጥቅዕና የዕለታት ተውሳክ ድምር ሆኖ አጽዋማትና በዓላት የሚውሉበትን ቀን ያመለክታልነ የመጽሐፉን ህህህህህ«ፎከበዐዘቲከዐ ባሕረ ሐሳብ ስም ባሕረ ሐሳብወደላይና ወደታች የሚመላለሱበት ሥርዓትም ሐመር መርከብ ብለውታል መናዝል አስራ ሁለቱን ወሮች ብርሃን የሚመግቡ መገብተ አውራኅ ከሐመል እስከ ሑት ያሉ በእንስሳት ስም የሚጠሩ ከዋክብት መዓልት የብርሃን ጊዜ የፀሕይ ብርሃን የሚታይባቸው ቱ ሰዓታት ማለት ነው መጠነ ራብዕት አንድ አራተኛ መጥቅዕ የአይሁድ አዲስ ዓመት መባቻአዋጅ የሚነገርበት ነጋሪትደወል ማለት ነው የፅለታት ተውሳክ ሲደመርበት ውጤቱ መባጃ ሐመር ይሆናል መጸለት ዳስየአይሁድ በዓል ሚጠተ ብርሃፃናት የብርሃናት መመላለስ ማለት ነውያውም ብርሃናት በቱ የፈለክ ደጃፎች ጎዋጎኅወ ፈለክ የሚመላለሱበት ሥርዓት ነው ማኅፈድ አዳራሽግንብምሽግ ማዕዶት መሸጋገርያድልድይፋሲካ ምሥጢረ አቅማር የዓመታትን ሥራና ሱባዕያቸው የዕለታትን መፈራረቅ የሰንበታትን አከፋፈል በስፍር በቁጥር የሚገለጽበት ስሌት ነው ምዕዛር የብርፃን ወንፊትብርዛሃን የሚነዛበት ብሱ ነዳላው ሠርቀ ሌሊት የሌሊት መባቻ መገየመርያ ሠርቀ መዓልት የመዓልት መባቻ ሠርቀ ወርኅ የወር መባቻ ባሕረ ሐሳብ ሠርቅ መባቻ የወር መጀመርያ ቀን ሠግርመራመድስድስተኛዋ ጳጉሜን ሠግረ ዮሐንስዮሐንስ ተራምዶባት የምትውልበየአራት ዓመቱ የምትመጣ ሥነ ፈለክ በአየር በጠፈርና በዙርያው ያለ የፍጥረት ሁሉ ዓይነት ርደተ ማየ አይኅ የጥፋት ውኃድምሳሴ በኖኀ ዘመን የወረደ ሉቦጌ ሰባትሰባተኛ ልዩ ልዩ አገባብ ያለው ሳቤላ ሕልምን የምትተረጉም ነቢይትየዓለምን ዓመታት በዘጠኝ ፀሐይ ዘመን የመደበች ሳኒታ ማግስት ስጐረት መብሳትመበሳት አበሳስ ሺሕ ዓመት ዐሥር መቶ ቀመረ ዓረብ ዓመተ ፀሐይን የያዘ የጥር መደብይህም የጨረቃ ዓመተ ዓለም የሚታወቅበት ስሌት ነው ቀመር ጥር ሒሳብ የጥር መደብ ማለት ነው ቀዳምያት የመገየመርያ በዓለ ሰዊት የእሸት በዓል በዓለ ናዕት የአይሁድ የቂጣ በዓል በኩራት ከሰውም ሆነ ከእንስሳ መዝመርያ የተወለደው ህህህህህ«ፎከወዐህኋበዐዘቲከዐ ባሕረ ሐሳብ በድር የአይሁድ ጾምበሠራነው ባለፈው ኃጢአታችን ይቅር በለን ተብሎ የሚጾም በአተ ጾም የጾመ መግቢያዐቢይ ጾም ሁዳዴ ተውሳክ ጭማሪተጨማሪማሚያማስተካከያለአጽዋማትና በዓላት ማውጫ የሚያገለግል ቁጥር ታሕታይ ቀመጮር ተዋዋሪ የሆኑ አጽዋማትና በዓላት የማይሻገሩበት የታችኛው ቀመር መስመር ትራፋተ ዐውድ ከጨረቃ ዑደት የተገኘ የጊዜ ትርፍራፊከሌሊት ብተት ጋር እየተደመረ የጨረቃ ወር መባቻን የሜያስገኝ ትስብእት ሰው መሆንበተለይ የጌታችችን ዕለተ ጽንስ የሚያመለክት ጉልቄ ዜና መዋፅዕል የዘመናት ታሪክ ቁጥር ዣኅት ደጃፍ ናጌብብርሃፃሃናት የሚመላለሱበትየሚወጡበትና የሚገቡበት ንዝሐተ ደም ደምን መርጨት አምሳል ምሳሌ አምሳያ አምስት ቀን ተኩል ዐዐ ዓመታት አሥርቆት የእያንዳንዱን የሌሊትና የመዓልት መባቻ የሚታወቅበት ሥርዓት አበቅቴ ተረፈ ዓመት ወይም ተረፈ ጨረቃሕጸጽና ሠርቀ መዓልት ሲደመርበት ሠርቀ ሌሊትን ያመለክታል አቡሻህር አቡሻህር የተባለ ዮሐንስ የጻፈው የቁጥር መጽሐፍ ነው መጽሐፉ በደራሲው ስም ተሰይሟልሙሉ ስሙ አቡሻህር ኢብን ቡትሩስ ራሒብ ሲሆን በእስክንድሪያ የኖረው በኛው ምእት ዓመት ነው አስተርእዮ መታየትመገለጥ አንቀጸ ብፁአን መምህራን አንብበውተርጉመው የሚያስተምሩት ቃለ ወንጌል ማቴ አንቀጸ አባግፅ መምህራን አንብበውተርጉመው የሚያስተምሩት ቃለ ወንጌል ማቴ ኢየዐርግ አጽዋማትና በዓላት የሚመላለሱበት የላይኛው የቀመር መስመር ኢይወርድ አጽዋማትና በዓላት የሚመላለሱበት የታችኛው የቀመር መስመር እምርት ዕለት የታወቀች ዕለት ያውም የወሩ መባቻ ኬክሮስ ብርፃናት የሚመላለሱበት ከሰሜን እስከ ደቡብ የተዘረጋ የሐሳብ መስመር ክንትሮስ ብርሃናት የሚመላለሱበት ከምስራቅ እስከ ምዕራብ የተዘረጋ የሐሳብ መስመር ወንበር ገባርተረፈ ንኡስ ቀመር ዓመተ አበቅቴ ማለት ነው አቅቴና መጥቅዕ ከወንበር ይገኛሉ ዐውደ ዓመት በፀሐይ ቀን ከ ኬክሮስ ከፅ ካልዒት ነው በጨረቃ ቀን ኬክሮስ ካል ሣልሲት ራብዒት ኃምሲት ነው በከዋክብት ዕለት በሐሳበ ነቢያት ዕለት ወይም ወር ነው ራእዳን ዐሪፍተ ሣህል ዐሥራ አምስት ኬክሮስ የሚገኝበት የብርዛን ክፍል ባሕረ ሐሳብ ዐጽፈ አውራጎንኀ የወሩ ዐ ቀን በሱባኤ ሲቀመር የሚቀረው ቀን በሌላው ወር ተደምሮ የሚቁጠር ስለሆነ ነው ዐጽፍ ማለት እጥፍ ድርብ ማለት ነው ዓመተ ምሕረት ዘመነ ሐዲስ አንድ ወገን ነው ይህም ከጌታችን ልደት ገምሮ እስከ ዛሬ ድረስ ያለ በፀሐይና በጨረቃ ጥምር አቄጣጠር የሚቁጠር ዓመት ነው ያውም ከ ቀመር የሚተርፈው ዓመት ይደመርበታል ለምሳሌ በዐዐ ዓመተ ሥጋዌ ላይ ሲደመርበት ዓመተ ምሕረትን ይሰጣል የትንሣኤ በዓል የሚውልበት ቀን የሚታወቀውም ከዐ ዓመት በሚገኘው አበቅቴ ነው ዓመተ ምሕረትሯ ዓመተ ዓለምም ዓመተ ምሕረት ይባላል ወፖፇፖባረ ቷሷኃ ፍመሥፖ ፖነአረሪሦ በቸርነትህ ዓመትን ታቀዳሻለህ በቸርነትህ ዘመን የሚገኘውን አህሉን ታበዛዋለህ እንዲልመዝ ዓመተ ዓለም ስለምን ዓመተ ምሕረት ተባለ ቢባል ሰው በዚህ ዓለም ንስሐ ገብቶ ምግባር ትሩፋት ቢሠራ ከእግዚአብሔር ዘንድ ይቅርታን ስሰሚያገኝ ነው ዓመተ ምሕረትፁ ዓመተ ዓለም ለዐውደ ቀመር ዓመት ተካፍሎ የሚገኘው ቀሪ ወይም ትርፉ ዓመተ ቀመር ዓመተ ምሕረት ይባላል ለምሳሌ ዓመተ ሥጋዌ በዓመተ ዓለም ሲሆንበዐውደ ቀመር ሲገደፍ ዐውደ ቀመር ሞልቶ ይተርፋልይህ ትርፍ ዓመተ ምሕረት ይባላል ዓመተ ሥጋዌ ዘመነ መሲሕ አንድ ወገን ነውነ ይህም ጌታችን ሰው ከሆነበት ዝምሮ እስከ ዛሬ ድረስ ያለ ዐዐ ዓመተ ፀሐይ ነው ከዚህ የመስከረም መባቻ የሚታወትበት ተረፈ ፀሐይ አበቅቴ ፀሐይ ሐሳበ ፀሐይ ጥንተዮን ይገኛል ዓመተ ሰማዕታት ክርስቲያኖች በዘመነ ዲዮቅሊጥያኖስ ዓም ከደረሰባቸው ፍጅት ተነሥቶ የሚቀቆጥር ዓመተ ዓለም መዋዕለ ዓለም አንድ ወገን ነው ይህም ከፍጥረተ ዓለም እስከ ዛሬ ድረስ ያለ ዐ ዓመት ነው ያውም ከጌታ ልደት ህህህህህ«ፎከወዐህበዐዘቲከዐ ባሕረ ሐሳብ ባሕረ ሐሳብ በፊት ዐዐ ከጌታ ልደት በኋላ ዐዐ ዓመት ያለ የዘመን ድምር ነው ዐዐ ሓ ፈለክ ፅለተ ጠቢባን ጠቢባን መምህራን ተመራምረው ያገኙት ዕለት ጨረቃ ማለት ነው እነርሱም እሑድና ሰኞ ናቸው ዕለተ ምርያ ኛ ጳጉሜን ዕለተ ሠግር ኛ ጳጉሜንዕለተ ዮሐንስ የመስከረም ወር መባቻ ወይም የዘመን መለወጫ ዕለት መስከረም ቀን የጐጥር ቤት ከኬክሮስ እስከ ሳድሲት የተዘረዘሩት ስድስቱ የቁጥር ስልቶች ናቸው የጨረቃ ጥንተዮን የጨረቃ ዐውደ ዓመት መባቻ የሚታወቅበት ስሌት ነውር ያውም ተረፈ ጨረቃ ወይም አበቅቴ ወርኀ ይባላል ድሜጥሮስ የዓመተ ዓለም ቁጥር ስሌት ኦዕማድ የሆኑትን አበቅቴንና መጥቅዕን ተመራምሮ ያገኘ በሥስተኛው ምእት ዓመት የኖረ የእስክንድርያ ሊቀ ጳጳሳት ግደፍ ለአንድ ዐውድ ተካፍሎ ከሚገኘው ውጤት የሚተርፈው ቁጥር ጥንተ ዕለትፁ ከእሑድ የሚነሣ ሐሳበ ሰማይ ወምድርዕለተ ዮሐንስ ተብሎም ይታወቃልየሦስቱም ትርጓሜያቸው አንድ ነውከእሑድ እስከ ቅዳሜ ሲዞር ሲመላለስ ይኖራል ጥንተ ቀመር ቀመር የተገመረበት ማክሰኞ ነው ከማክሰኞ እስከ ሰኞ ሲዞር ሲመላለስ ይኖራል ጥንተዮን ብርፃናት ከተፈጠሩበት ረቡዕ ተነሥቶ የሚቆጥር አበቅቴ ሀሐይ ሐሳበ ፀሐይም ይባላል የሦስቱም ትርጓሜያቸው አንድ ነው ያውም ተረፈ ፀሐይ ማለት ሲሆን የመስከረም መባቻ የሚውልበትን ዕለት ያመለክታል ከረቡዕ እስከ ማክስኞ ሲዞር ሲመላለስ ይኖራል ጠፈርአየር ማዕርግ ማለት ነው ያውም ከዋክብትም የሚታዩበት የናኅዋው ክፍል ነው ሠ ለ ለዶ። ን ዐሐይና ባሕረ ሐሳብ መግቢያ ይህ መጽሐፍ ታሪካዊና ባህሳዊ ለሆነ የኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን የሐሳበ ዘመንና የጉልቄ ዜና መዋዕል ትምህርት መሠረትና ምንጭ ነው መጽሐፉ አራት ዐበይት ክፍሎች አጠቃልሎ የያዘ ነው መርሐ ዕውር አና ምሥጢረ አቅማር አቡሻህር ሥነ ፈለክ ሐሳበ ነፋሳት የሁሉም ሥርዓተ ትምህርት በአኀዝና በቀመር ስለተወበነና የትምህርታቸው ምሦጢርም እንደ ባሕር ዕሙቅና ጥልቅ ስለሆነ መምህራን የሁሰቱን ክፍል የአንድነት ስም ባሕረ ሐሳብ ብለውታል የባሕረ ሐሳቡ ትምህርትም በስምንት ምዕራፍ ተከፍሉ በዚህ መጽሐፍ ተጽፏል ያውም እንዲህ ነው አንደኛው ምዕራፍ የባሕረ ሐሳብን ምንነትና ክፍሎቹ የአብነት መምህራን አጽዋማትና በዓላት በየዓመቱ የሚውሉበትን ቀን ለማስረዳት የባሕረ ሐሳብን አዋጅ ሲያውጁ በሥነ ፍጥረት ዝዢምረው በሰባቱ ዕለታት የተፈጠሩትን ፍጥረታት የአዳምና የሔዋንን ተፈጥሮ የድሜጥሮስን ታሪክና የአጽዋማትና በዓላት ሥርዓት በዝርዝር ያስረዳል ሁለተኛው ምዕራፍ መርሐ ዕዉር ነው አራተኛው ምዕራፍ ዓመተ ዓለምን በአዕዋዳት አየቀመረ አበቅቴና መጥቅዕን ጥንተዮንና ዕለተ ዮሐንስን ያስገኛል በጥንተዮን በአበቅቴና በመጥቅዕም አጽዋማትና በዓላት የሚውሉበትን ቀን ኢየአርጋቸውና ኢይወርዳቸውን ተውሳካቸውንም ይገልጻል የብሉይና የሐዲስ ኪዳን በዓላት በማነጻጸርም የአምሳል መርገፋቸውን ምሥጢር ያትታል የአሥርቆትንም ሥርዓት ቅደም ተከተል እየዘረከረ በሚገባ ይጽፋል የሐሳበ ሳቤላ የሐሳበ ቢዘንና የሐሳበ ጉጐንዳጉንዲ የዓመተ ሰማዕታትንም ልዩነት ያስረዳል ዓለም ክተፈጠረ ዥምሮ እስከ ዓለም ፍጻሜ ድረስ በዘመናት እየተመላለሱ የሐሳበ ዘመን ሥርዓተ ቀመርና ታሪክ የፈጸሙና ህህህህህ«ፎከወዐኋበዐዘቲከዐ ባከረ ሐሳብ ይፀኤርዜህዬ ና ጩቤ ያ ጨጩጨጩፎጩጩጩጨጩ ር የሚፈጽሙ አርአስትን እየዘረዘረ ያስረዳል እንዲሁም የብሉይና የሐዲስ ኪዳን ጥንተ በዓላትና አጽዋማት ማክሰኞ ጥንተ ቀመር የሆነችበትን ምክንያት የሰባተኛው ሺሕ ዓመት አበቅቴ ፀሐይ አወጣጥ ስሌት የሰባቱ ፅለታት ጥንታዊነት ምሥጢር ይገልጻል ሦስተኛው ምዕራፍ መጽሔተ ሕርግራግ ነወ በአንድ ዐቢይ ቀመር በ ዐውደ ፀሐይ በ ዐውደ አበቅቴ በ ዐውደ ማኅተም በ ክፍለ ሰንበታት በ ላዕላይ ቀመር በ ታሕታይ ቀመር ተመድቦ የተዘጋጀ የምስጢረ ሰቀማር ሠንጠረኝ ባዝርዝር የተጻፈበት ነው ሠንጠረዝኙም በሁለት ተከፍሏል በ ንኡስ ቀመር ብቻ የሚመላለሱ አጽዋማትና በዓላት ሠንጠረዥ ለብቻው በሠገየቦመርያ አንድ ገጽ በ ዐቢይ ቀመር የሚመላለሱ አጽዋማትና በዓላት ሠንጠረኝ ከገጽ እስከ ገጽ ድረስ በዚህ ምዕራፍ በዝርዝር ተጽፏል አራተኛው ምዕራፍ አምርት ዕለት ይሰኛል ቀመረ አዳምና ዓመተ ሕይወቱ ዓመተ አዳምና ዓመተ ኖኅ ከሰባት ሺሕ ዓመታት መካከልም የእያንዳንዱን ሺሕ ዓመት መነሻና መድረሻ ዕለት ስምንተኛው ሺሕ የተገየመረበትና የሚፈጸምበት ዓመት ከቀዳማዊ አዳም እስከ ዳግማዊ አዳም ያለ ጉልቁቄ ቬና መዋዕል በዓመታት በዐቢይ ቀመርና በዓመተ ምሕረት ተለይቶ የታወቀበት ስሌትን ያመለክታል ዳግመኛም ዐበይት ሱባዕያትና ንኡሳን ሱባዕያትን የእመቤታችንና የጌታችን ሐረገ ትውልድን በበዓለ ትስብእትንና በዓለ ትንሣኤ መካከል ያሉ የጌታችን በዓላት የሚውሉበትን ቀን በአበቅቴ ፀሐይና በዕለተ ምርያ በዕለተ ሠግርም እየቀመረ ለይቶ ያሳውቃል አምስተኛው ምዕራፍ ሐሳበ አቡጓህር ነው ዓመተ ዓለምን በፀሐይና በጨረቃ መንገድ እየቀመረ ያስረዳል የጐጥር ቤቶችን የጨረቃ የዕለት መንገድና ሕጸጽን የጨረቃ የ ቀን መንገድና ሕጸጽን የጨረቃ የወር መንገድና ሕጸጽን የጨረቃ የዓመት መንገድና ሕጸጽን ቀመረ ትራፋተ ዐውድን ቀመረ ባሕረ ሐሳብ ኢ። ወጳመፅራምፖ ዘጋፉሯ ያነጽሕ ሪውደ ዳታ እንዲል ዳግመኛም ቀመርን ለሦስት ስም በሰጡ ጊዜ ዐውደ ቀመር ዐቢይ ቀመር ዐውደ ማኅተም ማአከላዊ ቀመር ዐውደ አበቅቴ ንኡስ ቀመር ይባላል በዐውደ ማኅተም ቦታ ዐውደ ፀሐይ በዐውደ ፀሐይ ቦታ ዐውደ ማኅተም የሚል አብነት ይገኛል ከሁለቱ አንዱ ቢታጣ ከቀመር ገብቶቱ ይቁጠራል ሌሎች ዐውዶችም በየ ዓመት የሚመላለሰው ዐውደ እንድቅትዮን በየ ዓመት የሚመላለሰው ዐውደ ኢዮቤልዩ አሉ ባሕረ ሐሳብ ዐውደ ፅለት በጥንታት ሲገለጽ ጥንት ማለት መነሻ መገየመርያ ማለት ነው ሲበዛ ጥንታት ይሰኛል የፀሐይ ጥንታት ሦስት ናቸው እነርሱም ዓለም የተፈጠረበት እሑድ ጥንተ ዕለት ዕፀዋት አዝርፅት የተፈጠሩበትና ቀመር የተገመረበት ማክሰኞ ሠሉስ ጥንተ ቀመር ፀሐይና ጨረቃ ከዋክብትም የተፈጠሩበት ረቡዕ ጥንተዮን ይባላል ፆዖ ይዳ ሀረ ይፈይእንዲል ሀ ዳግመኛም የጥንታት ሐተታ ተዘርዝሮ ሲጻፍ እስከ ሰባት ይደርሳል ይኸውም እሑድ ጥንተ ዕለት ጥንተ ጽልመት ጥ ተ መላእክት ጥንተ ብርፃን ጥንተ ቅዳሴ ሰኞ ጥንተ ላኒታ ጥንተ አስተርእዮ ማክሰኞ ጥንተ ዘርዕ ጥንተ ልደት ጥንተ ጥምቀት ጥንተ ቀመሩ ለማቴዎስ ረቡዕ ጥንተዮን ጥንተ ቀመሩ ለማርቆስ ኀሙስ ጥንተ ወርኅ ጥንተ ፍሥሕ ጥንተ ቀመሩ ለሉቃስ ዓርብ ጥንተ አዳም ጥንተ ቀመሩ ለሠግር ቅዳሜ ጥንተ ዕረፍት ጥንተ ቀመሩ ለዮሐንስ ማለት ነው የጥንተ ዓለም ቀመር ሌሊትንና መዓልትን የሚለዩ ጨረቃና ፀሐይ የተፈጠሩበት ናን ዓተ ለም ለት ረቡዕ ቢሆንም እንኳ የሐሳበ ዘመን መምህራን ጥንተ ዓ በ ጥንተ ቀመር ያደረጉት ዕለት ማክሰኞን ነው ምክንያቱም ከፍሬና ከአበባ ጋር ዛፎች ሁሉ የበቀተሉበት የብስ የታየበት ማያት ውኃ የተከፈሉበት የመዢመርያው ወር የባተበት ፅለት ማክሰኞ ነውና ስለዚህ መፀውንና ጸደይን ቦልግ ክረምትንና ሐጋይን በጋ የምትለይ ማእከላዊት ኮከባዊት ሆነች አንዲት ቀን ከንቱ ሆና እንዳትቀር ቀመራቸውን በማክሰኞ አንደ ዢዝመሩ መምህራት ያስረዳሉ ቪፍ ራ ሠዘረሰይ ጥፉ ፅም ፀሠታፅ ይይታ ኋዕመ ሥታዕ ሰዕፖርጓዖ ያብዕ ወታዘፍታ ሚዖም ወሠረፇ ፉሚይ ወርን ሟያሄጋ ሪጎፉ ሠታዕ እንዲልመርሐ ዕዉር ህህህህህ«ፎከሀበዐዘቲከዐ ኘ ባሕሬ ሐሳብ በዚሁ አንጻርም ማክሰኞን ጥንተ ቀመር ያደረጉ የሐሳበ ዘመን መምህራን የሐዲሱ ዓለም ጥንትና መሠረት የሆነው ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ በ ዓመት በዕለተ እሑድ በዘመነ ዮሐንስ ተፀንሶ በ ዓመት በዕለተ ሠሉስ በዘመነ ማቴዎስ ተወሰደ ብለው ያስተምራሉ ኢትዮጵያውያንና ግብጻውያንም እንደ ዕብራውያን አቁጣጠር ዐውደ ዓመታቸውን በስድስተኛው ወር በመስከረም መባቻ ያደረጉት በመስከረምና በመዝመርያው ወር በሚያዝያ ሀሐይ የሚወጣበትና የሚገባበት ማኅፈድ ደጃፍ አንድ ስለሆነ ነው ያውም አራተኛው ዣፕኅት ወይም ደጃፍ ነው ጥንተ ቀመር ተቀተመር የቁጥር መደብ ሲሆን ጥንተ ቀመርም ቀመር የተዢመረበት ቀን ማለት ነው ያም ቀን ማክሰኞ ነው ዐቢይ ቀመር በማክሰኞ ተገምሮ በተገየሠረ በ ዓመት በሰባተኛው ቀን ሰኞ በዘመነ ዮሐንስ ይፈጸማል ዐቢይ ቀመር በሚባለው በዘ ባንዱ ቀመር በሌሊትና በመዓልት ብተት የሚውሉ በዓላትና አጽዋማት ከዚህ ሥርዓት ለዘለዓለሙ ሳይፋለሱና ሳይለወጡ ላይናወጹም በሌሎቹ አቅማራት ሁሉ እንዲሁ ይውላሉለ በአንዱ ቀመር የተጻፈው የበዓላትና የአጽዋማት ሁሉ ሥርዓትም በአቅማራተ ዓለም ሁሉ የሚፈጸም ነው እንጂ የአንድ ቀመር ሥርዓት ብቻ አይደለም ጥንተ ቀመርን ለማወቅ ዓመተ ዓለም ለአራት ይከፈላል አራተኛው ክፍል መጠነ ራብዕት ይባላል በመጠነ ራብዕት ላይ ዓመተ ዓለም ተደምሮ ለ ዐውደ ዕለት ይከፈላል ከክፍያው የተረፈው ዕለተ ቀመር ይሆናል ቢተርፍ ዕለተ ቀመር ማክሰኞ ይሆናል ቢተርፍ ዕለተ ቀመር ረቡዕ ነው ቢተርፍ ኀሙስ ቢተርፍ ዓርብ ቢተርፍ ቀዳም ፅ ቢተርፍ እሑድ ቢሆን ዕለተ ቀመር ሰኞ ይሆናል የጥንተ ቀመር መመላለሻ ነው ያውም ከማክሰኞ እስከ ሰኞ ነው ባሕረ ሐሳብ ጥንተዮን ጥንተዮን ማለት ጥንተ ፀሐይ ሪፖ ፖረፅያጋዶያሙ ቭረሮሃናሦኑ ማለት ነው ዕማ ይጩዕይ ፆጋ ይዳሇ እንዲል ዐሀ ለዕለተ ቀመር ከወጣው ላይ ሲቀነስ ጥንተዮን ይገኛል ተቀንሶ የተገኘው ውጤት ቢሆን ጥንተዮን ረቡዕ ይሆናል ቢሆን ኀኅሙስ ቢሆን ዓርብ ቢሆን ቀዳም ቢሆን እሑድ ቢሆን ሰኞ ቢሆን ማክሰኞ ጥንተ ዮን ይሆናል የጥንተዮን መመላለሻ ነው ያውም ከረቡዕ እስከ ማክሰኞ ነውሱ መስከረም አንድን የሚያመለክተው ጥንተዮን አበቅቴ ፀሐይም ይባላል ፅለተ ዮሐንስ ዕለተ ዮሐንስ ማለት በዮሐንስ ወንጌላዊ የተዣመረ መጥምቁ ዮሐንስ የሚከበርበት ዕለት ማለት ነው መነሻውም እሑድ ነው ይህም ጥንተ ዕለት ይባላል በመዢዝመርያ ሰማይና ምድር የተፈጠረበት ዕለት ስለሆነም ሐሳበ ሰማይ ወምድር ይባላል ለዕለተ ቀመር በወጣው ላይ ዕለተ ጠቢባን ከማክሰኞ በፊት ያሉት ሁለቱ ቀኖች እሑድና ሰኛ ሲደመር ዕለተ ዮሐንስ ይገኛል የተገኘው ውጤት ቢሆን ፅለተ ዮሐንስ እሑድ ይሆናል ቢሆን ዕለተ ዮሐንስ ሰኞ ይሆናል ቢሆን ማክሰኞ ቢሆን ረቡዕ ቢሆን ኅሙስ ቢሆን ዓርብ ቢሆን ዕለተ ዮሐንስ ቀዳም ይሆናል ዕለተ ዮሐንስ ማለትም የመስከረም መባቻ ማለት ነው የፅለተ ዮሐንስ መመላለሻ ነው ያውም ከእሑድ እስከ ቀዳም ነው በሰባቱ ዕለታት ብተት በየሰባቱ ዓመት የሚመላለሱ ጥንተዮን የሚባለው ሐሳበ ፀሐይጥንተ ዕለት የሚባለው ሐሳበ ሰማይ ወምድር ናቸው አስረጅ የ ዓዓ አበቅቴ ፀሐይን ለማወቅ ከ ሺሕ ዓመት ዕለተ ምርያን ኛ ጳጉሜን እና ፅለተ ሠግርን ኛ ጳጉሜን ለይቶ አውጥቶና ደምሮ ለ ዐውደ ዕለት ይከፈላል ከ ዐውደ ፅለት የተረፈው አበቅቴ ፀሐይ ይሆናል ያውም እንዲህ ነው ኣለባለባለወየቶከዐበፒቲከ ባሕረ ሐሳብ የዐዐዐ ዓመት ፅለተ ምርያ ዐዐዐ እ ዕለት ዕለተ ሠግር ዕለት ድምር ዕለት ከ ዕለት አንድ ሲቀነስ ፅለት ይሆናል ይህ በ ዐውደ ዕለት ሲቀመር ሱባዔ ፅለት ሆኖ ፅ ይተርፋል ስለቪህ ያንጊዜ ጥንተዮን ዕለተ ዮሐንስ ሆኖ ነበር ቀኑም ሰኞ ነው ስለዚህ በዚሁ ስሌት መሠረት መምህራኑትስባተኛው ሺሕ የተፈጸምበት ዕለት ሰኞ ጥንተዮን ወይም አበቅቴ ፀሐይ ፅለተ ዮሐንስ ወይም ሐሳበ ሰማይ ወምድር አበቅቴ ወርኅ መሆኑን አውቀው ተረድተዋል ሰባቱ ሺሕ ዓመት በተለያዩ ዐውዶች ሲሰፈር ብፁዕ አባ ዞሲማስ ፅሳዝሪ ሷወሕ ይለሷዎ ፍፅም ብሎ እንደ ጻፈው ራእ መጽሐፈ ዞሲማስ ገጽ በቀድሞ ዘመን ዓለም በስባት ዕለታት እንዴ ተፈጠረ እንዲሁም ሺሕ ዓመት ሲፈጸም ዓለሙ ያልፋል የሚል ትውፊታዊ ትምህርት ስለነበር የሐሳበ ዘመን መምህራን ሰባተኛው ሺሕ ዓመት የሚፈጸምበትን ፅለት ለማወቅ በሰባቱ ዕለታት ብተት በየሰባቱ ዓመት የሚመላለሱትን ሐሳበ ፀሐይ የሚባለው ጥንተዮንንና ሐሳበ ሰማይ ወምድር የሚባለው ዕለተ ዮሐንስን እንዲሁም አበቅቴ ወርኅን ለይቶ ለማወቅ ቱን ሺሕ በ ዐውዴ እንድቅትዮን በ ዐውደ ጳጉሜን በ ዐውደ አበቅቴ ቀምረውት ነበር ያውም እንዲህ ነው ባሕረ ሐሳብ ከጩጨጨመጩጨ መ ኤፍ ጨው ኣሃ ዓው አ አ ሻክ ያ ውዬ አ ኤዱ ፌሬው ፍው እ ኣመ ው ው መ ር አመ ኤጨጨ ከአዳም ምሮ እስከ ሺሕ ዓመት ፍጻሜ ያለው ዘመን በ ዐውደ እንድቅጎ ዮን ሲቀመር አንቀጽ ሆኖ ይተ ርፋል ስለቪኪህ ያንጊዜ እንድ ቅት ጳጉሜን ሆኖ ነበር በፋ ዐውደ ጳጉሜን ሲቀመር አንቀጽ ሆኖ ም የተረፈ ስለሌለ ያንጊዜ ጳጉሜን ሆኖ ነበር በ ዐውደ አበቅቴ ሲቀመር አንቀጽ ሆኖ ። ህህህህህ«ፎቪከወዐህኋበዐዘቲከዐ ቀዓ በ ዐውደ ዕለት ሲቀመር ሱባዔ ሆኖ ይተርፋልኹ ይህ ጥንተዮን ይባላል ስለዚህ በዐዐ ዓመተ ሥጋዌ የተገኘው ጥንተዮን ስለሆነ የመስከረም መባቻ ወይም ዕለተ ዮሐንስ ሰኞ መሆት እንዲህ ይታወቃል ይህ የአሠራር ሥርዓት የመስከረምን መባቻ ለማግኘት በየዓመቱ የሚሠራበት ቋሚ ሕግ ነው አይለወጥም ምሳሌ ዓመተ ዓለም ለ ሲከፈል ለያንዳንዱ ወንጌላዊ ደርሶ ምንም አይተርፍም ስለሆነም ወንጌላዊው ዮሐንስ መሆኑ በዚህ ይታወቃል ይህ መጠነ ራብዕት ለወንጌላውያን በዓመት ይቁቄጠራል ለፅኛ ጳጉሜን ሲሆን ግን የሚቄጠረው በዕለት ነው ምክንያቱም ወንጌላዊ ባመት ጳጉሜን በዕለት ድርሻቸው አንድ ስለሆነ ነው የዐዐ ዓመት ዕለተ ቀመርን ለማወቅ ከ ዓመት ዕለተ ምርያንና ዕሰተ ሠግርን ለይቶ አውጥቶና ደምሮ ስ ዐውደ ዕለት ይከፈላል ከሱባዔ የተረፈው ዕለተ ቀመር ይሆናል ያውም እንዲህ ነው የ ዓመተ ዓለም ፅለተ ምርያ ዐ ዕለት ፅለተ ሠግር ዕለት ድምር ዕለት ዕለት በ ሲቀመር ሱባዔ ይደርሳል ባለመትረፉ ስለሆነ የዐዐ ዓመት ዕለተ ቀመር ሰኞ መሆኑ በዚህ ይታወቃል ምክንያቱም ከጥንተ ቀመር ከማክሰኞ ዥምሮ ሲቁጠር ሰኞ ኛ ቀን ነውና የዐዐ ዓመት ጥንተዮን ለማወቅ ለዕለተ ቀመር ከወጣው ላይ ሲቀነስ ፅ ይተርፋል የተረፈው ስለሆነ የዐዐ ጥንተዮን ሰኞ ይሆናል ምክንያቱም ከጥንተዮን ከረቡዕ ምሮ ሲቁጠር ሰኞ ኛ ቀን ነውና ባሕረ ሐሳብ የዐዐ ዓመት ዕለተ ዮሐንስ ጥንተ ዕለት ለማወቅ ለዕለተ ቀመር በወጣው ላይ ዕለተ ጠቢባን ሲደመር ይሆናልበ ሲገድፉት ስለሚተርፍ በ ዓመት ዕለተ ዮሐንስ ሰኞ እንደሆነ በዚህ ይታወቃል ምከንያቱም ከጥንተ ዕለት ከእሑድ ዝምሮ ሲቁጠር ሰኞ ሁለተኛ ቀን ነውና ፅለተ ምርያ የፀሐይ ዐውደ ዓመት በ ክፍል ቢከፈል ዕለት ደርሶ አንዲት ቀን ትተርፋለችፎ ወይም በ ቢከፈል ሱባዔ ሆኖ አንዲት ቀን ትተርፋለች ዕለተ ምርያ የምትባል ይህች ናት ዕለተ ምርያ ማለት ዕለተ መድኃኒት አዕዋዲት ማለት ነው ዕለተ መድጎኒት ማለት ጌታችን የተወለደባትን ቀን የምታስታውቅ ማለት ነው። ጃ እንዲል መርሐ ዕዉር ዕለታትም የፅ ሕጸጽና የጳጉሜን ድምር ናቸው የአበቅቴ አዋጅ ልደተ አበቅቴ በኋላ ይዘረዘራል አዋጁ እንዲታወቅ ግን ከዚህ ይነገራል ልደተ አበቅቴ ከነሐሴ ቀን በታች አይወርድም ከጳጉሜን ቀን በላይ አይወጣም ከነሐሴ ዐ ቀን ቢቀነስ ቀን ይተርፋል በ ጳጉሜን ላይ ሲደመር ይሆናል በቪህ ሲመላለስ ይኖራል ልደተ አበቅቴ ከነሐሴ በታች አይወርድም ከጳጉሜን በላይ አይወጣም ው ጳጉሜን ግን እንደ አምስተኛው ጳጉሜን ሰያንዳንዱ ወንጌላዊ የማይደርስ ስለሆነ አራቱ ወንጌላውያን በሰዓት በኬክሮስ ከአራት አድርገው ይካፈሉታል እንጂ ከአበቅቴ ገብቶ አይቄጠርም አከፋፈሉም እንዲህ ነው ልደተ አበቅቴ ኛ ዓመት አልቦ አበቅቴ በሆነ ጊዜ የጨረቃ ዐውደ ዓመት በመስከረም መባቻ ይዝመራል ይህም ነሐሴ ቀን በመፈጸሙ ይታወቃል ከመስከረም አስከ ሐምሌ ዐ ዕለት ነው በቪሁ ሳይ ከነሐሴ ሲደመርበት ፅለት ይሆናል ይህ የጨረቃ ዐውደ ዓመት ነው ያንጊዜ ልደተ አበቅቴ ነሐሴ በባተ በኛው ቀን ይሆናል ከነሐሴ ዐ ቀን ሲቀነስ ይተርፋል በቪሁ ላይ ጳጉሜን ሲደመር ይሆናል ይህ የመዝመርያው ዓመት አበቅቴ ነው ፀሐይ ከጨረቃ የምታተርፈው ዕለት ብቻ አይደለም ኬክሮስ ካልዒት ሣልሲት ራብዒት ኃምሲት ጭምር ነው እንጂ ድሜጥሮስ ግን አጽዋማትና በዓላት የሚውሉባቸው ዕለታትንና አውራኅን ለማግኘት ዕለታትን ብቻ አድርጎ የቀሩትን አልሻቸውም ነበር አቡሻህር ግን በኋላ ሠርቀ ህህህህወየከህክበቲከ«የ ባሕረ ሐሳብ ሌሊትና ልደተ ወርዓ ባይተካከልላት ከኬክሮስ እስከ ኃምሲት ያሉትን ዕለታት አጠራቅሞ ፅለታትን አገኘ ስማቸውም ትራፋተ ዐውድ አላቸው ከዐውደ አበቅቴ የተረፉ ማለት ነው አሊህ ዕለታት እስከ ዛሬ ድረስ ዕለታት ሆነዋል ባለው አበቅቴ ላይ እሊህን ዕለታት ካልጨመሩ እውነተኛ ልደተ ወርኅና ሠርቀ ሌሊት አይገኝም ስለዚህ ባለው አበቅቴ ላይ አራቱን ፅለታት መጨመር የግድ ነው ኛ ዓመት ከመስከረም እስከ ሐምሌ ዐ ፅለት ነው በዚሁ ላይ አበቅቴና ከነሐሴ ሲደመር ይሆናል ይህ የጨረቃ ዐውደ ዓመት ነው ያንጊዜ ልደተ አበቅቴ ነሐሴ በባተ በኛው ቀን ይሆናል ከነሐሴ ዐ ቀን ሲቀነስ ይተርፋል በዚሁ ላይ ጳጉሜን ሲደመር ይሆናል ይህ የሁለተኛው ዓመት አበቅቴ ነው አበቅቴ ከዐ በላይ ሲሆን ሠግር ነው ኛ ዓመት ከመስከረም እስከ ሐምሌ ዐ ዕለት ነው በዚሁ ላይ አበቅቴ ዐ ቀን ነሐሴ ከጳጉሜ ሲደመሩ ዕለት ይሆናሉ ከዚሁም ዐው የሠግር ወር ብሎ ቱ ዕለት የጨረቃ ዐውደ ዓመት ይሆናልኹ ያንጊዜ ልደተ አበቅቴ ጳጉሜን በባተ በኛ ው ቀን ይሆናል ከጳጉሜን ቀን ሲተነስ ይተርፋል ይህ የሦስተኛው ዓመት አበቅቴ ነው ድምሩ በዝቶ ሲሆን ዐው ሠግር የቀረው የጨረቃ ዐውደ ዓመት ይባላል ድምሩ ሲሆን ግን እንዳለ ተይዞ እስከ አልቦ ድረስ ይቁቄጠራል በ ዓመት በ ዓመት በኛው ዓመት ሠግር ይሆናል በኛው ዓመት አበቅቴ ይገኛል አበቅቴ ከዐ በላይ ሲሆን ሠግር ነው ሊሬ ጸጸሠኬፌ ኛው ዓመት ከመስከረም እስከ ሐምሌ ዐ ዕለት ነው በዚሁ ላይ አበቅቴ ዐ ዐ ነሐሴ ከጳጉሜን ሲደመር ዕለት ይሆናል ከዚህ ዐው የሠግር ወር ብሎ ቱ የጨረቃ ዐውደ ዓመት ይሆናል ያንጊዜ ልደተ አበቅቴ ጳጉሜን በባተ በኛው ተን ይሆናል ከጳጉሜን ቀን ሲቀነስ ይተርፋል የኛው ዓመት አበቅቴ ይህ ነው በዚህ ጊዜ ኢየዓርግ ነው በዚህ ስሌት እስከ ዓመት ይቁጠራል በኛው ዓመት አበቅቴ ይገኛል ኛ ዓመት ከመስከረም እስከ ሐምሌ ዐ ዕለት ነው በኪሁ ላይ አበቅቴ ከነሐሴ ሲደመር ዕለት ይሆናል ይህ የጨረቃ ዐውደ ዓመት ነው ያንጊዜ ልደተ አበቅቴ ነሐሴ በባተ በኛው ቀን ይሆናል ልደተ አበቅቴ ከነሐሴ አይወርድም ተብሎ ነበር ወደ ባሕረ ሐሳብ ከመው መ ሐ ዓ ይ ውሩ ልጹ ወ ሳቫ ዊላ ሩ ሬት ረረ ኣዬ አይ ጅው ራይ ዴሬ ዴድ ጅራፍ ፌኤል ር ጨፍ ጽን ስለምን ወረደ ቢባል አልቦ አበቅቴ የሚሆንበት ዓመት ስለሆነ ነው ይባላል ከነሐሴ ዐ ቀን ፅ ሲቀነስ ይተርፋል በዚሁ ላይ ጳጉሜን ሲደመር ይሆናል ይህ ሕጹጽ ወርኅ ተብሎ ከሠግር ወሮች ጋር ይቁቂጠራል ያንጊዜ ኦልቦ አበቅቴ ይሆናል ከዚህ ከአንዱ ንኡስ ቀመር የሠግር ወር ይገኛልነ ከሁለት ንኡስ ቀመር ዓመት ከ ወር ይገኛል ከፍጥረተ ዓለም እስከ ዛሬ ድረስ እንዲህ እየተቄጠረ ቢሰላ ጨረቃ ከፀሐይ የምታርፈው ዘመን ይታወቃል አልቦ በሆነ ባመቱ አበቅቴ ይሆናል በሁለተኛው ዓመት አበቅቴቫ በሦስተኛው ዓመት አበቅቴ በኛው ዓመት አበቅቴ በኛው ዓመት በኛው ዓመት በኛው ዓመት በፀኛው ዓመት በኛው ዓመት በዐኛው ዓመት በቸቼው ዓመት በኛው ዓመት በኛው ዓመት በኛው ዓመት በኛው ዓመት አበቅቴ ይሆናል በኛው ዓመት አበቅቴ ይገኛል ይህ አልቦ ነው ከመመላለሻው ተላልፎ በሕጹጽ ወርኅ ልክ ስለሆነ ባለው ይያዛል ወደ ኛው ዓመት አይተላለፍም ሦሄድሯ ወጴታመጽጵኦ ሪሰራ ዳጳዕመ ዖ» መጋ ጳኋቋ ወረን ጋሕጽዳ እንዲል ባለው አበቅቴ ላይ ቢደመር የሚመጣው ዓመት አበቅቴ ቢደመር ያለፈው ዓመት አበቅቴ ይታወቃል አበቅቴና መጥቅዕ አንድ ላይ ቢደመሩ ይሆናሉ ከዐ አይወርዱም ከዐ አይበልጡም በዓለ መጥቅዕ አልቦ አበቅቴ በኾነ ጊሼ በዓለ መጥቅፅ በመስከረም ይውላል በዚህ ጊዜ አጽዋማትና በዓላት መስከረም በባተ በዐኛው ፅለት ተውሳክ ይወጣሉ ተውሳኩ መባጃ ሐመር ሆኖ ይባጃል ሠርቀ ሌሊትም በሕጸጽና በሠርቀ መዓልት ብቻ ይወጣል በ አበቅቴ ጊዜ በዓለ መጥቅዕ መስከረም ቀን ይሆናል በ አበቅቴ ጊዜ በዓለ መጥቅዕ ጥቅምት ቀን ይሆናል በ አበቅቴ ጊዜ በዓለ መጥቅዕ መስከረም ቀን ይውላል ሁሉም እንዲህ እየተቀመረ እስከ አልቦ ድረስ ይቂጠራል በ አበቅቴ ጊዜ በዓለ መጥቅዕ ጥቅምት ቀን ይሆናል በዚህ ጊዜ ኢየዓርግ ነው ይህን ጊኬ አጽዋማትና በዓላት በላፅላይ ቀመራቸው ይውላሉ ይሁን እንጂ መጥቅዕ የዋለበት ቀን ቀዳም ቅዳሜ ካልሆነ ላዕላይ ቀመር አይሆንም በ አበቅቴ ጊዜ በዓለ መጥቅዕ መስከረም ቀን ይሆናል በዚህ ጊዜ ኢይወርድ ነው ይህን ጊዜ አጽዋማትና ህህህህህ«ፎከወዐሀኋበዘቲከዐ ባሕረ ሐሳብ ላት በታሕታይ ቀመራቸው ይውላሉ በዓለ መጥቅዕ የዋለበት ን ዓርብ ካልሆነ ግን ታሕታይ ቀመር አይሆንም በዓለ መጥቅዕ ከመስከረም በታች አይወርድም ከጥቅምት በላይ አይወጣም ከመስከረም ከጥቅምት ቀን ሲደመር ይሆናል በዓለ መጥቅዕ በዚህ ሲመላለስ ይኖራል በዘመነ ብሉይ የተሠሩ አጽዋማትና በዓላት መመላለሻቸው ነው የሚባለው ስለዚህ ነው በዓለ መጥቅፅ የሚውልባቸው ዕለታት ግን ናቸው ከእነርሱም ዱ በመስከረም ቱ በጥቅምት የሚገኙ ናቸው በመስከረም ከ በላይ በ በዐ በ በ በ በዓለ መጥቅዕ አይውልባቸውም ከ እሊህ ሲቀነሱ ይቀራል ዱ በመስከረም ይገኛሉ የተባሉት እሊህ ናቸው በጥቅምት ከ በታች በ በ በ በ በ መጥቅፅ አይውለባቸወም ከ እሊህ ቢቀነሱ ይተርፋል በጥቅምት ይገኛሉ የተባለው ይህ ነው ተረፈ መጥቅዕ ባለፈውና በሚመጣው መጥቅዕ መካከል አንዳንድ ጊዜ አንዳንድ ጊዜ ይገኛል ማጓሰሰ መፇፇሪ ያንፅፈ ወማዳፅሰ መጥቀሪ ዚፈይመጽጳ ሂ ያዐጋሥርጭጭ ወታፅሰፅዓ ይፇሪፅ ወጋ ዜ ህዐለርሃና ወሦሰፍ ይፖረሰዝ እንዲል ቢገኝ ባለው ይያዛል ቢገኝ ዐው ተቀንሶ ኙ ይያዛል ለመጥቅዕ መንሣት ስለዚህ ነው በአልቦ አበቅቴ ጊዜ በዓለ መጥቅዕ መስከረም በባተ በዐኛው ቀን ይውላል አልቦ በሆነ ባመቱ በዓለ መጥቅፅ መስከረም ይውላል ከጥቅምት እስከ ነሐሴ ወር ነው ከመስከረም ዐ ቀን ሲቀነስ ይተርፋል ማእከል የተባለ ይህ ነው ማእከል ማለት ተረፈ መጥቅዕ ማለት ነው ከጥቅምት እስከ ነሐሴ ወር ነው አልቦ በሆነ በኛው ዓመት በዓለ መጥቅፅ ጥቅምት ቀን ይውላል ማእከል ወይም ተረፈ መጥቅፅ የተባለው ና ከጥቅምት ቢደመር ይሆናል አንዳንድ ጊዜ ይገኛል ያለው ይህ ነው ጋ ዜ ጋሠሮር ወሥፖሰን ይፇፖረቭ እንዲል ለመጥቅዕ መንሣት ስለዚህ ነው ከጥቅምት ዐ ቀን ሲቀነስ ባሕረ ሐሳብ ይተርፋል ማእከል የተባለ ይህ ነው ን ው ይ ከጥቅምት እስከ ነሐሴ በኛው ዓመት በዓለ መጥቅዕ መስከረም የተባለው ና ከመስከረም ሲደመር ሰው መ። ዓመት ጥቅምት ቀን በፅኛው ዓመት መስከረም ታን በኛው ዓመት ጥቅምት ቀን በኛው ዓመት ጥቅምት ቀን በኛው ዓመት መስከረም ቀን በዐኛው ዓመት ጥቅምት ዐ በኛው ዓመት መስከረም ቀን በኛው ዓመት መስከረም ቀን በኛው ዓመት ጥቅምት ቀን በኛው ዓመት መስከረም ቀን በኛው ዓመት መስከረም ቀን በኛው ዓመት ጥቅምት ርር ከከ ዓመት መስከረም ቀን በዓለ መጥቅዕ ናል ከመስከረም ዐ ቀን ሲቀነስ ይተርፋል ማአከሪ የተባለ ይህ ነው ከጥቅምት እስከ ነሐሴ እዜ አክል በኛው ዓመት በዓለ መጥቅዕ ጥቅምት ቀን ይውላል የተባለው ና ከጥቅምት ሲደመር ይሆናል አአ ገቪ ይገኛል ያለው ይህ ነው ቦ ዜ ዐሥር ወታኃዓ ይፇረ እንዲል ከጥቅምት ዐ ቀን ሲቀነስ ይተርፋል ተረፈ መጥቅዕ ማእከል የሚባል ይህ ነው ተን ኒከልን ይህ ነው ከጥቅምት እስከ ነሐሴ በኛው ዓመት አበቅቴ ይሆናልፁ በዓለ መጥቅዕ መ ። ድኃኒትና ሕይወት የሚሆነ የታወቁ በዓላት በየዓመቱ የሚውሱባቸውን ፅሰፓት ያውቁና ስተውሱም ዘንድ ነው መቅድመ ሳሇ ያሥ ሥሥ ለሃዚለ ሌር ሃሀናድታ ኣጸበለፆወዩከ በዐቲከ« ባሕረ ሐሳብ ጠፈያጋ መ ያዳም ወይታጠዉ ይውሪታ ፀቅ ጸሕሙራምፖ ዘዐሪሪልታራድፖሙ ነ መድጋኒታ ወልይወምቅ ፅኃኋጳ እንዲል መርሐ ፅዉር በኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን ሐሳበ ዘመን እነዚህ የጥር አርእስት የሚታወቁባቸው ሁለት መንገዶች አሉ ኛ ዘመት ዓለም ከተፈጠረ ገየምሮ የተቁጠረ እንደሆነ ሁለቱም ከ ዓመተ ዓለም ይገኛሉ ስሌቱም እንዲህ ነው ዓመተ ዓለም በዐቢይና በንኡስ ቀመር ሲቀመር ወንበር ይገኛል ከዚህ አበቅቴ ወርኅ መጥቅዕ ይወጣል ዳግመኛም ከ ዓዓ የሚገኝ የዕለተ ምርያና የዕለተ ሠግር ድምር በሱባዔ ሲቀመር አበቅቴ ፀሐይ ስለተረፈ በዚህ የመስከረም መባቻ ኀሙስ መሆኑ ይታወቃል ኛ ዘመኑ ከክርስቶስ ልደት ገየቦምሮ ሲቁጠር ግን ሀ በፀሐይ ዐዐ ዓመት ይሆናል ይህ ዓመተ ሥጋዌ ዘመነ መሚሕ ይባሳል ከዚህ አበቅቴ ፀሐይ ይገኛል አበቅቴ ፀሐይ ማለት ተረፈ ፀሐይ ጥንተዮን ማለት ነው ስሌቱም እንዲህ ነው ዓመት በ ዐውደ ፀሐይ ሲቀመር ዐውደ ፀሐይ ሆኖ ዓመት ይተርፋል ከ ዓመት ዕለተ ምርያ ቀን ፅለተ ሠግር ቀን ድምር ቀን ይገኛል ይህ በሱባዔ ሲቀመር አበቅቴ ፀሐይ ይተርፋል በዚህ የመስከረም መባቻ ኀሙስ መሆኑ ይታወቃል ለ በፀሐይና በጨረቃ ጥምር አቁፋጣጠር ዐዐ ዓመት ይሆናል ይህ ዓመተ ምሕረት ከመነ ሐዲስ ይባላል ከዚህ አበቅቴ ወርኅ ይወጣል አበቅቴ ወርኅ ማለት ተረፈ ጨረቃ ማለት ነው ስሌቱም እንዲህ ነው ዓመት በ ንኡስ ቀመር ሲቀመር ንኡስ ቀመር ሆኖ ወንበር ይተርፋል ከ ወንበር አበቅቴ ወርኅ መጥቅዕ ይገኛል ከ ዓመተ ዓለምና ከ ዓመተ ምሕረት የተገኘው ወንበር አበቅቴ ወርኅና መጥቅዕ ክጐናኩ። የአውሮፓ ሐሳበ ዘመን ግን ከክርስቶስ ልደት ብቻ ዥምሮ ዘመትን የሚቁጥር ስለሆነ አበቅቴ ወርኅ የሚገኝበትን ዓመተ ወርኀኅን ቂጥሮ ያስረዳል እንጂ አበቅቴ ፀሐይ የሚገኝበትን ዓመተ ፀሐይን ቁጥሮ አያስረዳም ስለዚህ የቀመሩን መንገድ ባሰመገንዘብ በልማድ በኢትዮጵያና በአውሮፓ የዘመን አቂጣጠር መካከል የ ዓመት ልዩነት አለ ተብሎ ይነገራል እንጂ እንኳን የ ዓመት የአንድ ዓመት ያህል ልዩነት እንደሌለ ሥርዓተ ቀመሩ ያስረዳል የቱ ዓመት ልዩነት ግን በፀሐይና በጨረቃ የዘመን አቄጣጠር መካከል ያለ ልዩነት ነው እንጂ በኢትዮጵያና በአውሮፓ ሐሳበ ዘመን መካከል እንዳይደለ የባሕረ ሐሳብ መምህራንና መጻሕፎቻቸው ይመሰክራሉ አቡሻህር አንቀጽ ዓመተ ምሕረት ዳግመኛም በዓመተ ምሕረት ብቻ አጽዋማትና በዓላት የሚውሉበት ቀን ማወቅ ይቻላል «ወለእመ ፈቀድከ ታአምር አበቅቴ ወርኅ እምዓመተ ሥጋዌ ትዌስክ ለፅሌሁ ተሰዓተ ዓመተ ዘልፈ ክይተርፍ እምዓመተ ፍዳ ወእምዝ ትገድፍ አሐደ ዘልፈ ወዘተርፈ ትቄምር በዐሠርቱ ወተሰዓቱ ዓመት ዘውእቱ ንኡስ ቀመር» አበቅቴ ወርኅን ከዓመተ ሥጋዌ ለማግኘት ከፈለግህ ከዓመተ ፍዳ የተረፈውን ዓመት በዓመተ ሥጋዌ ላይ ሁልጊዜ ትደምራለህ ከዚህ በቷላ ከድምሩ አንዱን ዓመት ለዘመን ቀንስህ የተረፈውን በ ንኡስ ቀመር ትቀምረዋለህ ይላል አቡሻአን ያውም እንዲህ ነው ዓመት በ ሲቀመር ንኡስ ቀመር ሆኖ ዓመት ይተርፋል ከዚህ ዓመት አንዱን ለዘመን ቀንሶ ቱ ዓመት በዓመተ ሥጋዌ ላይ ሁልጊዜ ይደመራል የተባለው ይህ ነው ከክርስቶስ ልደት ዝምሮ እስከ ዛሬ ድረስ ያለ ዘመን ሲቁጠር በፀሐይ ዐዐ ዓመት ነውር ይህ ዓመተ ሥጋዌ ዘመነ መሚሕ ይባላል ከዚህ አበቅቴ ፀሐይ ይገኖል አበቅቴ ፀሐይ ማለት ህህህህህ«ፎከዐበዐዘቲከዐ ባሕረ ሐሳብ ጥንተዮን ማለት ነው በፀሐይና በጨረቃ ጥምር አቄጣጠርም ዐዐ ዓመት ይሆናል ይህም ዓመት ምሕረት ዘመነ ሐዲስ ይባላል ከዚህ አበቅቴ ወርኀ ይገኛል ዓመተ ምሕረት በ ንኡስ ቀመር ሲቀመር ንኡስ ቀመር ሆኖ ዓመተ አበቅቴ ይተርፋል ይህ የ ዓመተ ሥጋዌ ወንበር ነው የዘመኑን አበቅቴ ለማግኘት ወንበር በ ጥንተ አበቅቴ ተባዝቶ በፋዐለዐ ዐውደ ወርኅ ሲከፈል ወር ሆኖ ቀን ይተርፋል ይህ የዐዐ ዓመተ ሥጋዌ አበቅቴ ነው ዳግመኛም የዘመኑን መጥቅዕ ለማግኘት ወንበር በ ጥንተ መጥቅዕ ተባዝቶ ለዐ ዐውደ ወርኅ ሲከፈል ወር ሆኖ ቀን ይተርፋል ይህ የ ዓመተ ሥጋዌ መጥቅዕ ነው በዐዐ ዓመተ ሥጋዌ የመስከረም መባቻ ኅሙስ ወንጌላዊው ማቴዎስ አበቅቴ መጥቅዕ መሆትኑ ታውቋል ስለዚህ በዓለ መጥቅፅ መስከረም በባተ በኛው ቀን ሰኞ ይውላል የሰኞ ተውሳክ በ መጥቅዕ ላይ ሲደመር ይሆናል ለ ሲከፈል ወር ሆኖ ይተርፋል ይህ የዐ ዓመተ ሥጋዌ መባጃ ሐመር ነወ የካቲት እሑድ ይብታል የካቲት በባተ በኛ ው ቀን ሰኞ ጸመ ነነዌ ይገባል ሌሎቹ አጽዋማትና በዓላትም እስከ ጾመ ድኅነት ድረስ በዚሁ መንገድ ይታወቃሉ አንባቢ ሆይ። ራቸው ቀን ተቁ ጾምበዓል ይመ ገገ ላዕላይ ቀመር የካቲት ዐቢይ ጾም መጋቢት ዣ ደብረ ዘይት ሚማያዝያ ሆሣፅና ማያዝያ ስቅለት ሚያዝያ ትንሣኤ ሚያዝያ ግንቦት ጎሜ ህ ረክበ ካህናት ዕርገት መ ሐዋርያት በ ዓሠተ ሥጋሣ የተገኘው አበቅቴ ነው ይህ በአዋጁ መሠረት ከዐ ሲቀነስ ይተርፋል ሚያዝያ ኅሙስ ይብታል ሚያዝያ በባተ በኛው ቀን ማክሰኞ በዓለ ፍሥሕ በኛ ው ቀን እሑድ ትንሣኤ ይውላል ባሕረ ሐሳብ ጨዬ መች በላዕላይ ቀመር ጊዜ ጸመ ነነዌ የሚውልበት ቀን የካቲት ነው ይህ በአዋጁ መሠረት ትንሣኤ ከዋለበት ከሚያዝያ ቀን ጋር ሲደመር ቀን ይሆናል ይህ በዐውደ ወርኅ ሲቀመር ወር ሆኖ ይተርፋል የካቲት እሑድ ይብታል የካቲት በባተ በኛው ቀን ሰኞ ጾመ ነነዌ ይገባል በላዕላይ ቀመር ጊዜ ዐቢይ ጾመ መጋቢት ቀን ይውላል ይህ ከሚያዝያ ቀን ጋር ሲደመር ይሆናል የካቲት በባተ በኛ ው ቀን ሰኞ በአተ ጾም ይሆናል በላዕላይ ቀመር ጊዜ ደብረ ዘይት ሚያዝያ ቀን ይውላል ይህ ከሚያዝያ ቀን ጋር ሲደመር ይሆናል መጋቢት ማክሰኞ ይብታል መጋቢት በባተ በጋኛው ቀን እሑድ ደብረ ዘይት ይውላል በላዕላይ ቀመር ጊዜ ሆሣዕና ሚያዝያ ቀን ይውላል ይህ ከሚያዝያ ቀን ጋር ሲደመር ይሆናል በዐውደ ወርኅ ሲቀመር ወር ሆኖ ይተርፋል ሚያዝያ ኅሙስ ይብታል ኅሙስ በባተ በኛው ቀን እሑድ ሆሣዕና ይውላል በላፅላይ ቀመር ጊዜ ስቅለት የሚውልበት ቀን ሚያዝያ ቀን ነው ይህ ከሚያዝያ ቀን ሲደመር ይሆናል በዐውዴ ወርኅ ሲቀመር ወር ሆኖ ይተርፋል ሚያዝያ በባተ በኛው ቀን ዓርብ ስቅለት ይውላል በላዕላይ ቀመር ጊዜ ትንሣኤ የሚውልበት ቀን ሚያዝያ ዐ ቀን ነው ይህ በሚያዝያ ላይ ሲደመር ይሆናል በዐውዴ ወርኅ ሲቀመር ወር ሆኖ ይተርፋል ሚያዝያ በባተ በኛው ቀን ትንሣኤ ይውላል በላዕላይ ቀመር ጊዜ ረክበ ካህናት የሚውልበት ቀን ረቡዕ ግንቦት ቀን ነው ይህ በሚያዝያ ላይ ሲደመር ይሆናል በዐውደ ወርኅ ሲቀመር ወር ሆኖ ቀን ይተርፋል ግንቦት ቅዳሜ ይብታልፎ ግንቦት በባተ በኛው ቀን ረቡዕ ረክበ ካህናት ይውላል ኣጸስለበፆፎቪከዐበቲከዐ ባሕረ ሐሳብ ፎር ዓፍ በላዕላይ ቀመር ጊዜ ዕርገት የሚውልበት ቀን ኀሙስ ሠኔ ቀን ነው ይህ በሚያዝያ ላይ ሲደመር ይሆናል ግንቦት በባተ በዐኛው ቀን ኅሙስ ዕርገት ይውላል በላዕላይ ቀመር ጊዜ ጳራቅሊጦስ የሚውልበት ቀን እሑድ ሠኔ ቀን ነው ይህ በሚያዝያ ላይ ሲደመር ዐ ይሆናል ግንቦት በባተ በዐኛው ቀን እሑድ ጳራቅሊጦስ ይውላል በላፅላይ ቀመር ጊዜ ጾመ ሐዋርያት የሚውልበት ቀን ሰኞ ሠኔ ዐ ቀን ነው ይህ በሚያዝያ ላይ ሲደመር ይሆናል በዐውደ ወርኅ ሲቀመር ወር ሆኖ ቀን ይተርፋል ሠኔ ሰኞ ይብታልኔ ሠኔ በባተ በኛው ቀን ጾመ ሐዋርያት ይገባል በላዕላይ ቀመር ጊዜ ጾመ ድኅነት የሚውልበት ቀን ረቡዕ ሠኔ ቀን ነው ይህ በሚያዝያ ላይ ሲደመር ይሆናል በዐውደ ወርኅ ሲቀመር ወር ሆኖ ቀን ይተርፋል ሠኔ በባተ በኛው ቀን ረቡዕ ጾመ ድኅነት ይገባል ከ ዓመተ ዓለም በተገኘው መባጃ ሐመርና ከዐ ዓመተ ምሕረት በተገኘው አበቅቴ ወርኅ የታወቁት አጽዋማትና በዓላት በዐዐ ዓመተ ሥጋዌ ሁሉም በሠርቀ ሌሊትና በሠርቀ መዓልት የዋሉባቸው ዕለታት ከላይ እንደተገለጸው ተመሳሳዮች ናቸው ይኸውም በኢትዮጵያና በአውሮፓ የዘመን አቁጣጠር መካከል ምንም ልዩነት እንደሌለ በድጋሚ ያረጋግጣል በዐዐቨ ዓመተ ሥጋዌ የመስከረም መባቻ ኅመስ ወንጌላዊው ማቴዎስ አበቅቴ መጥቅፅ መሆኑ ታውቋል ስለቪህ በዓለ መጥቅዕ መስከረም በባተ በኛው ቀን ሰኞ ይውላል የስኞ ተውሳክ በ መጥቅፅ ላይ ሲደመር ይሆናል ይህ በ ሲቀመር ወር ሆኖ ይተርፋል ይህ የዐዐ ዓም መባሻ ሐመር ነው የካቲት እሑድ ይብታል የካቲት በባተ በኛው ቀን ሰኞ ጾመ ነነዌ ይገባል የበአተ ጾም ተውሳክ በ መባጃ ሐመር ላይ ሲደመር ይሆናል የካቲት በባተ በኛው ቀን ሰኞ በአተ ጾም ይገባል የደብረ ዘይት ተውሳክ በ መባጃ ሐመር ላይ ሲደመር ይሆናል መጋቢት ማክሰኞ ይብታል መጋቢት በባተ በኛው ቀን እሑድ ደብረ ዘይት ይውላል የሆሣዕና ተውሳክ በ መባጃ ባሕረ ሐሳብ ሐመር ላይ ሲደመር ይሆናል ሚያዝያ ሐሙስ ይብታል ሚያዝያ በባተ በዛኛው ቀን እሑድ ሆሣዕና ይውላል የስቅለት ተውሳክ በ መባጃ ከመሠር ሳይ ሲደመር ይሆናል ሚያዝያ በባተ በፀኛው ቀን ዓርብ ስቅለት ይወላል የትንሣኤ ተውሳክ በ መባጃ ሐሥር ላይ ሲደመር ይሆናል ሚያዝያ በባተ በኛው ቀን ትንሣኤ ይውላል የረክብ ተውሳክ በ መባጃ ሐመር ላይ ሲደመር ይሆናል ግንቦት ቅዳሜ ይብታል ግንቦት በባተ በኛው ቀን ረቡፅ ረክበ ካህናት ይውላል የዕርገት ተውሳክ በ መባጃ ሐመር ላይ ሲደመር ይሆናል ግንቦት በባተ በዐኛው ቀን ኀሠሁስ ዕርገት ይውላል የጳራቅሊጦስ ተውሳክ በ መባጃ ሐመር ላይ ሲደመር ይሆናል ግንቦት በባተ በዐኛው ቀን እሑድ ጳራቅሊጦስ ይውላል የጾመ ሐዋርያት ተውሳክ በ መባጃ ሕመር ሳይ ሲደመር ይሆናል በዐ ሲቀመር ወር ሆኖ ይተርፋል ሠኔ በባተ በኛው ቀን ሰኞ ጸመ ሐዋርያት ይገባል የጾመ ድኅነት ተውሳክ በ መባጃ ሐመር ላይ ሲደመር ይሆናል ሠኔ በባተ በኛው ቀን ረቡዕ ጾመ ድኅነት ይገባል ከዓመተ ዓለም በተገኘው መጥቅዕ ጾመ ነነዌን መሠረት በማድረግ ከዓመተ ምሕረት በተገኘው አበቅቴ ወርኅ ትንሣኤን መሠረት በማድረግ አጽዋማትና በዓላት የሚውሉበት ቀንና ወር በሁለቱም መንገድ ከዚህ በላይ በዝርዝር ተጽፏል አሁን ደግሞ የአሥርቆትን ሥርዓት ለማሳየት አጽዋማትና በዓላት የሚውሉበትን ወርና ቀን ከዚህ በታች ባጭሩ እንጽፋለን በዐዐ ዓመተ ሥጋዌ የተገኘው መባጃ ሐመር ነው ስለዚህ ጾመ ነነዌ የካቲት በባተ በኛው ቀን ሰኞ ይገባል ዐቢይ ጾም ሰኞ የካቲት ቀን ይገባል ደብረ ዘይት እሑድ መጋቢት ቀን ይውላል ሆሣዕና እሑድ ሚሜያዝያ ቀን ይወላል ስቅለት ዓርብ ሚያዝያ ቀን ይውላል ትንሣኤ እሑድ ሚያዝያ ቀን ይውላል ረክበ ካህናት ረቡዕ ግንቦት ቀን ይውላል ዕርገት ኅሙስ ግንቦት ቀን ይውላል ጳራቅሊጦስ አሑድ ግንቦት ዐ ቀን ይውላል ባሕረ ሐሳብ ው ፍፍ ዱራ ው ዱን ጾመ ሐዋርያት ሰኞ ሠኔ ቀን ይገባል ጾመ ድኅነት ረቡዕ ሠኔ ቀን ይገባል አሥርቆት አሥርቆት ማለት ከአንድ ዕለት የሚገኙትን ሌሊትና መዓልትን እያፈራረቀ ለሚመግበን ለእግዚአብሔር የሌሊቱን ብተት የመዓልቱን ብተት ስንት እንደሆነ ለይተን አውቀን እርሱን የምናመሰግንበት ሥርዐት ነው ያውም እንዲህ ነው ነለሥሥ ባሬ ሠፍዖሥቻ ሳፅሪሴ ዳሳግዚአህጨሮ መጋሪ ለታታራ እ ግሂዳ» ወዳምጳ። ህአ መቸ ኣኣ ማዘቐችችዎ ባሕረ ሐሳብ ሳያ ዳውያፖፇሃ ሃውእኋ መሥ ዕሰማሪታፖ ያወያሪያ መ ወፅቦ ይፖሦቋመረ ይፅው ያ ፇመረ ወፖረፈፊ ፇመፍሄ ዖይጋሪ ቆመታ ወፅዔም ቆመፖ ፈፅ ወደያዎወሄ ዓመሥፖ ይሪድዶ ማለትም እሊህ የሐሳበ ዘመን መምህራን እንዲህ ዘመናትን በልዩ ልዩ ሐሳብና ቀመር እየቀመሩ የተነገረውን ትንቢት የተቁጠረውን ሱባዔ ሐተታ ያስተምራሉ ይህ ወደ አማርኛ ሲተረጐምም እንዲህ ነው ሐሳበ ሳቤላ የሚባለው የዘመን ጥር ዓመት ነው ይህ በ ዐቢይ ቀመር ሲቀመር ዐቢይ ቀመር ሆኖ ዓመት ይተርፋል ከተቀመረበት ዓመተ ዓለም ዓመትን ያጐድላል ጠሳበ ቢዘን የሚባለው የዘመን ተጥር ዓመት ነው ይህ በዐቢይ ቀመር ሲቀመር ቀመር ሆኖ ዓመት ይተርፋል ከተቀመረበት ዓመተ ዓለም ዓመትን ያጐድላል ሐሳበ ጉንዳጉንዲ የተባለው የዘመን ዮጐጥር ዓመት ነው ይህ በዐቢይ ተመር ሲቀመር ዐቢይ ቀመር ሆኖ ዓመት ይተርፋል ከተቀመረበት ዓመተ ዓለም ዓመትን ያጐድላል ሐሳበ ግብጻውያን የተባለው ዓመተ ሰማዕታት ዓመት ነው ይህ በዐቢይ ቀመር ሲቀመር ዐቢይ ቀመር ሆኖ ዓመት ይተርፋል ከተቀመረበት ዓመተ ዓለም ዓመትን ያጉድላል ይህን ስሌት ያጠነና የመረመሩ መምህራን ዓመተ ዓለምን በዐቢይ ቀመር እየቀመሩ ልዩ ልዩ መነሻ ባላቸው ሐሳባት መካከል ያለውን ልዩነት ያስተምራሉ ኣስለባህወቲከበዐቲከ ባሕረ ሐሳብ ምዕራፍ ሦስት መጽሔተ ሕርግራግ መጽሔተ ሕርግራግ ማለት በአንድ ዐቢይ ቀመር የሚመላለስ የአጽዋማትና የበዓላት አወጣጥ ሥርዓት በዝርዝር የተጻፈበት ሠንጠረዥ ማለት ነው በሠንጠረገሮ ውስጥም የዓመታት ሥራ የሰንበታት አከፋፈልና ሱባዕያቸው የፅለቶቻቸውም መፈራረቅ በጠቅላላው የአቅማራት ምሥጢር ተጽፎበታል ይህ ሠንጠረዥ በማቴዎስ ወንጌላዊ በዕለተ ሠሉስ ማክሰኞ ተዝምሮ በዮሐንስ ወንጌላዊ በዕለተ ሰኑይ ሰኞን እየተፈጸመ ሰዘለዓለሙ በያንዳንዱ ቀመር ሲመላለስ የሚኖር ነው በዚህ ሠንጠረዥ የተገለጸው የዓመታት ዮቱጥርም ነው ይህም ዐቢይ ቀመር ይባላል በዚህ ባንዱ ቀመር ሠንጠረዥ የተጻፈው ሥርዓት በሌሎቹ አትቅትማራት ሁሉ እንዲያገለግል ወይም እንዲሠራበት ሆኖ የተዘጋጀ ስለሆነ በያንዳንዱ ቀሠር በሌሊትና በመዓልት ብተት ስለሚውሉ አጽዋማትና በዓላት ስለ ክፍለ ለንበታትና ሱሉባዕያቸው ስለዕለቶቻቸውም መፈራረቅ በተሰጠው ሠንጠረኝ መሠረት ማዘጋጀት ይቻላል በመገርመርያው የሚፈራረቁ ዕለታትም ማክሰኞና ዓርብ እሑድና ሮብ ቀዳምና ማክሰኞ ኀሙስም ናቸው እነዚህም እስከ ዘለዓሰም ድረስ ከዚህ አይፋለሱም አይለወጡም አይነዋወጡም ይህ ስሌት ያለፈውን የዘመናት ጥር ለማወቅ በተፈለገ ጊዜ እስከ ጥንተ ዓሰም ድረስ ያደርሳል የሚመጣውን ዘመን ለማወቅ በተፈለገ ጊዜም አስከ ዓለም ፍጻሜ ድረስ መርቶ ያደርሳል እነሆ ዓለም ከተፈጠሬ ገርምሮ ዓለም እስኪያልፍ ድረስ ቀድሞ የሆኑትን ባሉበት ኋላም የሚሆኑትን በሚሆኑበት የአቅማራት ሥርዓት ሁሉ ማለት በሌሊትና በመዓልት ብተት የሚውሉ አጽዋማትና በዓላት ክፍለ ስንበታትና ሱባዕያቸው የዕለቶቻቸው መፈራረቅ በየክፍላቸው አንደ ጠቢባን ሥርዓት ተጽፏልና አንባቢ ሆይ ይህን በመመርመር ዕወቅ ሥርዓቱንም አስተውል ያወ ሓቅ ሎቸ ያየቅዌ ደ ይየ ነዓ ቸው ቹም ባቅ ቸ ቫዬ እናቅ ነ ሃ ላ ባሕረ ሐሳብ ሬት ት ለ ና ይ ከ ይር ው ው ሰንበታትና ወንጌሳውያን አራቱ ሰንበታትን ለማወቅ የአቅማራት ሁሉ ቀዳሚ የሆነው አንዱ ዐቢይ ቀመር ለ ሲከፈል እያንዳንዱ ክፍል ዓመት ይሆናል ይህም አንድ ሰንበት ይባላል ሰንበት ማለት በዚሁ ገጽ ሱባዔ ማለት ነው እንዲሁ የቱ አቅማራት ሁሉ ሰንበታትም በዚሁ መንገድ ሲሰላ ዐ ይሆናል ከእነሱም ከአዳም ገየምሮ አስከ ዓለም ፍጻሜ የምትገኝ ቀዳሚት ክፍለ ሰንበት ከክርስቶስ ልደት በኋላ በማቴዎስ ስም ተስይማለችፎ እርስዋም ስንበተ ማቴዎስ ትባላለች ሁለተኛይቱ ክፍለ ሰንበትም ከጌታችን ልደት በኋላ በማርቆስ ስም ተስይማሰች እርስዋም ሰንቦተ ማርቆስ ትባላለች ሦስተኛዬቱ ክፍለ ሰንበትም ከጌታ ልደት በኋላ በሉቃስ ስም ተሰይማለችፎ እርስዋም ሰንበተ ሉቃስ ትባላለች አራተኛዬቱ ሰንበትም ከጌታ ልደት በኋላ በዮሐንስ ስም ተሰይማለች እርስዋም ሰንበተ ዮሕንስ ትባላለች እያንዳንዳ ሰንበትም ከናቅጸ አበቅቴን ይፈጽማል እያንዳንዱ አንቀጸ አበቅቴም ምፅዋደ ዓመትን ይፈጽማል የአንቀጸ አበቅቴ ሁሉ መነሳ ርእስ አልቦ አበቅቴ ነው መፈጸሚያውም አበቅቴ ነው በአቅማራት ሁሉ ያለ የሰንበታት ቀጥርን ለማወቅ በተፈሰገ ጊዜም እያንዳንዱ ቀመር ባራት ባራት ተከፍሎ ለአራቱ ወንገላውያን ለያንዳንዳቸው ሰንበት ሰንበታቸው ይሰጣቸዋል ያውም እንዲህ ነው ርአሰ ተመር ጥንተ ቀመር የምትባለው መዢመርያይቱ ስንበት ማቴዎስ በማክሰኞ ገምሮ እርሱ ራሱ በቀዳም ይፈጽማታል ሁለተኛይቱን ሰንበት ማርፃዋስ በእኩድ ዝዢምሮ እርሱ ራሱ በኀሙስ ይፈጽማታል ሦስተኛይቱን ሰንበት ሱታስ በዓርብ ዝዢምሮ እርሱ ራሱ በማክሰቅጭ ይፈጽማታል በረቡፅ ሠግር ይሆናል አራተኛይቱን ሰንበት ዮሕንስ በኀሙስ ገየምር በስኞ ይፈጽማታል በአንድ ዐቢይ ቀመር ያለ የሰንበታት ጐጥር አራት ነው በያንዳንዱ ሰንበት ያለ የዓሠታት ዮፉጥርም ነው ለርሉም አናቅጸ አበቅቴ አሉት አንዳህም ሰያንዳንዱ ቀመር አናቅጸ አበቅቴ አሉት። ለሳ ሰለያዎ ነው ያውም አበቅቴ የለም ማለት ነው ም ጾ ቀና አበቅቴ አሏት እሊህም በየ ዓመት ሲመላለሱ በኛው ዐውደ አበቅቴ ድምራቸው ዓመት ይሆናል ሁለተኛዋ ስንበት በዚህ ትፈጸማለች እርስዋም መንበረ ማርቆስ ትባሳለች ሰንበተ ሉቃስ ሦስተኛይቱ ሰንበት የሉቃስ ሰንበት ናት እርስዋም በአልቦ አበቅቴ ትነሣለች ለርስዋ አናቅጸ አበቅቴ አሏት እሊሁም በየ ዓመት ሲመላለሱ በኛው ዐውዴደ አበቅቴ ድምራቸው ዓመት ይሆናል አንደኛዋ ሰንበት በዚህ ትፈጸማለች እርስዋም መንበረ ማቴዎስ ትባላለች ሰንበተ ማርቆስ ሁለተኛይቱ ሰንበት የማርቆስ ሰንበት ትባላለች እርስዋም እሊህም በየ ዓመት ሲመላለሱ በኛው ዐውደ አበቅቴ ድምራቸው በአልቦ አበቅቴ ትነሣለች ለርስዋ አናቅጸ አበቅቴ አሏት ዓመት ይሆናል ሦስተኛዋ ሰንበት በዚህ ትፈጸማለች እርስዋም መንበረ ሉቃስ ትባላለች ዕለት አኀዝ ወንጌላዊ ረቡዕራሱራ ማቴዎስ ቀም ዮሐንስ ሰሉኞ ሱቃስ ነጸስለባላወሂከበየቶክር መዱና ሠ መመ ሰንበተ ዮሐንስ አራተኛይቱ ሰንበተ ዮሐንስ ትባላለች እርስዋም የምትነሣው በአልቦ አበቅቴ ነው ላርስዋም አናቅጸ አበቅቴ አሏት ባሕረ ሐሳብ እሊህም በየ ዓመት ሲመላለሱ በኛው ዐውዴ አበቅቴ ድምራቸው ዓመት ይሆናል አራተኛዋ ሰንበት በዚህ ትፈጸማለት እርስዋም መንበረ ዮሐንስ ትባላለች የእነዚህ አራቱ ሰንበታት ዓመት ድምር ነው ይህም ዐቢይ ቀመር ይባላል እሊህ በአንድ ዐቢይ ቀመር የሚገኙት ሰንበታት ከዚህ በላይ የተጻፉት በምኅጻረ ቃል ነው አሁን ደግሞ ሰንበታቱ በዝርዝር የሚጻፉበትን መንገድ ለማሳየት ከቱ የማቴዎስ አናቅጸ አበቅቴ አራቱን ብቻ በዝርዝር ቀጥለን እንጽፋለን ያውም አንዲህ ነው ህህህህላጮቪከወክሁ ባሕረ ሐሳጣ አአ ዕጨጩመጨጩጅ እጩ መልኤ እል ዜቀ ጋጅ ዝኗው አናቅጸ አበቅቴ አንቀጽ አንደኛውን አንቀጽ በአልቦ አበቅቴ የናፐምሮ ወንጌላዊ ማቴዎስነው ማርቆስ ማክስኛ ረቡዕ ኀሙስ ዕለተ ሠግር ነው ማቴዎስ ቀመሩን በሳኒታው ይፈጽማል ከሚቀበለው ወንጌላዊ አስቀድሞ ሠግር ስላለ ከርሱ የሚቀበል ወንጌላዊ በአራተኛው ቀን ይቀበላል አንቀጽ ሁለተኛውን አንቀጽ በአልቦ አበቅቴ የሚዣምር ወንጌላዊ ዮሐንስ ነው ዓመት ወንጌላዊ ወዘበርከቪ « ባሕረ ሐሳብ ዮሐንስ ቀመጩሩን በሳኒታው ይፈጽማል ከርሱ የሚቀበል ወንጌላዊ በሦስተኛው ቀን ይቀበላል አንቀጽ ሦስተኛውን አንቀጽ በአልቦ አበቅቴ የሚምር ወንጌላዊ ሉቃስ አሑድ ሠግር ነው አንቀጽ አራተኛውን አንቀጽ በአልቦ አበቅቴ የሚምር ወንጌላዊ ማርቆስ ኅሙስ ዕለተ ሠግር ነው ማርቆስና ሉቃስ ቀመራቸውን በሦስተኛው ቀን ይፈጽማሉ የሚቀበላቸው ወንጌላዊ ባራተኛው ቀን ይቀበላል አራት አንቀጽ አንድ ማኅተም አንድ ማኅተም ዓመት ነው በዚህ አበቅቴ ወንጌላዊ ይገናኙበታል አበቅቴው ኣባለቦለፍዩከዐፀቲከዐ ባሕረ ሐሳብ ሽ ሥ ወንጌላዊው ዮሐንስ ነው አበቅቴው ሰአበቅቴ ለወንጌላውያን ፍጻሟ ስለሆነ ማኅተም ተባለ ከዚህ በሳይ በዝርዝር የተጻፈው አንድ ዐውደ ማኅተም ብቻ ነው የቀረውም ገለት ዓመት ድረስ በቪሁ መንገድ መጻፍ ይቻላል የአጻጻፉ ሥርዓት አንድ ዓይነት ነው ኦይለወጥም የዚህ ዓይነት አጻጻፍ መንገድና ስልት በባለሞያዎቹ መምህራን ምሥጢረ አቅማራት ይባላል ወንጌሳዊው ታሕታይና ላዕላይ ቀመር ያለፈውንና የሚመጣውን የዓመታት መዋዕል ለማወቅ ታሕታይና ላዕላይ ተመርን አስተድሞ ማወቅ ያስፈልጋል ታሕታይ ቀመር ታሕታይ ቀመር የሚታወቅበት መንገድም እንዲህ ነው በዓለ መጥቅፅ ዓርብ መስክረም ቀን ሲውል ታሕታይ ቀመር ይባላል ያንጊዜ በአተ ጾም የካቲት አንድ ቀን ትንሣኤ መጋቢት ቀን ይውላል እንዲሁም በዓላትና አጽዋማት ሁላቸወጦ በሌሊትና በመዓልት ብተት ወደ ታሕታይ ቀመራቸው ወርደው ይውላሉ ይህ ታሕታይ ቀመር በአንድ ዐቢይ ቀመር አራት ጊ ይውላል አንድ ጊዜ በሰንበተ ማቴዎስ ሁለት ጊዜ በሰንበ ማርቆስ ይውላል በሰንበተ ሉታስ ግን አይውልም በሰንበተ ዮሐንስ ደግሞ አንድ ጊዜ ይውላል እንዲህ የሚሆነውም የማቴዎስና የማርቆስ የሉቃስም ርእሰ አንቀጽ በዕለተ እሑድ የዮሐንስ ርእስ አንቀጽ በዕለተ ሰኑይ ሲዣዢመር ነው በታወቁት በእነዚህ አንቀጾች ታሕታይ ቀመር በ ዓመተ አበቅቴ በ መጥቅዕ ይውላል ይህም እንዲህ ነው በመገየመርያይቱ የማቱዎስ ስንበት በኛው አንቀጽ ዓመተ አበቅቴ በ ዓመብ ተመር ታሕታይ ቀመር ይሆናል የኪያች ዓመት ርእሰ አበቅቴ ማቴዎስ የሚያከርማት ዮጠንስ ነውጡ ባሕረ ሐሳብ ዘጠና አምስት ዓመት ከቄየች በኋላም በሁለተኛይቱ የማርቆሰ ሰንበት በአንደኛው አንቀጽ በ ዓመተ አበቅቴ በ ዓመተ ቀመር ታሕታይ ቀመር ይሆናል የዚያች ዓመት ርእስ አበቅቴ ዮሐንስ የሚያከርማት ሱቃስ ነው ከዘጠና አምስት ዓመት ከቄጠች በኋላም በዚሁ በሰ ማርቆስ በኛው አንቀጽ በ ዓመተ አበቅቴ በ ዓመተ ዘዘና ታሕታይ ቀመር ይውላል የዚያች ዓመት ርእ ሉቃስ የሚያከርማት ማርቆስ ነው ስ አበቅቴ ሉቃስ በሦስተኛይቱ የሉቃስ ሰንበት ታሕታይ ቀመ ም ምክንያቱም በማርቆበ ሰንበት ሁለት ጊዜ ። ዱቹ ስአፉ ዱት በቐቸቹችባቼቸ ፍቸ ዳነ ራይ ስት ዩ ላቫ ዎ ቸቸ ስሰይይቫ አ ማቸ ቸቸ ሰክስ እ ህዛህባላህላወቶከወህ ዐዘከ ባሕረ ሐሳብ በመዢመርያዩቱ በማቴዎስ ሰንበት በኛው አንቀጽ በ ዓመተ አበቅቴ በ ዓመተ ቀመር ላዕላይ ቀመር ይሆናል የዚያች ዓመት ርእሰ አበቅቴ ማርቆስ የሚያከርማትም ማቴዎስ ነው ዘጠና አምስት ዓመት ከቄየ በኋላም ዳግመኛ በማቴዎስ ስንበት በኛ ው አንቀጽ በ ዓመተ ቀመር በ አበቅቴ ሳዕላይ ቀመር ይሆናል የዚያች ዓመት ርእሰ አበቅቴ ዮሐንስ የሚያከርማትም ሉቃስ ነው ከጠና አምስት ዓመት ከቁቄየ በኋሳም በኛው የሉቃስ ሰንበት በኛው አንቀጽ በ ዓመተ ቀመር በ ዓመተ አበቅቴ ላዕላይ ቀመር ይሆናል የዚያች ዓመት ርእሰ አበቅቴ ሉታስ የሚያከርማትም ማርቆስ ነው ባራተኛዬቱ የዮሐንስ ሰንበት ግን ላዕላይ ቀመር አይውልም ቀድሞ በማቴዎስ ሰንበት ሁለት ጊዜ ውሏልና ዓመት ከቄየ በኋላም ዳግመኛ ወደ ቀደመው የማቴዎስ ሰንበት ተመልሶ በኛው አንቀጽ በ ዓመተ ቀመር በ ዓመተ አበቅቴ ይውላል ይህን እስከ ዘለዓለም ድረስ ዕውቅና አስተውል ዐውደ ፀሐይ የዚህ ዐውድ የዓመታት ተጥር ነው ይህ ዐውድ ስምንት ንኡስ ቀመርን ወደ ኋላ ትቶ ሁልጊዜ ረቡፅ ርእስ አንቀጽ ከሚሆንበት ከዘጠነኛው አንቀጸ አበቅቴ እየተነሣ በአንድ ዐቢይ ቀመር ጊዜ ይመላለሳል ለዚህ ዐውድ ሮብ መነሻ የሆነበት ምክንያትም ዐጠይ የተፈጠረበት ቀን ዕለት ስለሆነ ነው ይህ ዐውድ ሁልጊዜ በተገየመረ በስባተኛው ቀን በዕለተ ሠሉስ በዮሐንስ ወንጌላዊ ዘመን እየተፈጸመ በአንድ ዐቢይ ቀመር ሲመላለስ ይኖራል የዐቢይ ቀመር ዓመታት ሞዮጥርም ነው ዐውደ ማኅተም የዐውደ ማኅተም ዓመታት ጐጥር ነው። ለአዳም ተስጥቶት የነበረ ቀመርም ሺሕ ዓመት ነበር እርሱም እነሆ አለቀ እንዲል ትውፊታዊ ሐሳበ ዘመን ገጽ ብ እግዚአብሔር ፈይጵ ረሃ ብርዛን ይሁን ብሎ በሦስቱ የብርፃን ዕለታት የተፈጠሩትን ፍጥረታት ፈጠረ እግዚአብሔርም ያንን መልካም እንደሆነ አየር ማታም ሆነ ጥዋትም ሆነ ሦስተኛ ቀን እስከዚህ ድረስ ፀሐይ ጨረቃና ከዋክብት አልተፈጠሩም ነበር በአራተኛው ቀን በምድር ላይ ያበሩ ክንድ ሁለት ታላላቅ ብርዛናትን በስማይ ጠፈር ላይ አደረገኔ እግዚአብሔርም ያንን መልካም እንደ ሆነ አየ ማታም ሆነ ጥዋትም ሆነ አራተኛ ቀን በአምስተኛው ቀን እግዚአብሔር እንዲሁ ሥራውን ሠራ እግዚአብሔርም ያንን መልካም እንደሆነ አየ ዓለም ከተፈጠረበት ከእሑድ ምሮ እስከ ኀሙስ ያሉትን ቀኖች የጳጉሜን ዕለታት ናቸው እስከዚህ ድረስ ሰው አልተፈጠረም ነበር በስድስተኛውም ቀን እግዚአበሔር ሰውን ፈጠረ በመልኩ በእግዚአብሔር መልክ ወንድና ሴት አድርጎ ፈጠራቸው ባረካቸውም ፍጥረት ሁሉ ይገዙ ዘንድም ሥልጣን ሰጣቸው እግዚአብሔርም ያደረገውን ሁሉ አእየ እነሆም እጅግ መልካም ሆነ ማታም ሆነ ጥዋትም ሆነ ስድስተኛ ቀን ክፍ ባሕረ ሐሳብ ዓመተ ሕይወቱ ሰአዳም በመዢመርያው የአዳም ዓመተ ሕይወት አልቦ አበቅቴ ነበር በኛው የአዳም ዓመተ ሕይወት ወንበር አበቅቴ መጥቅዕ ነበር በኛው የአዳም ዓመተ ሕይወት ወንበር አበቅቴ መጥቅዕ ነበር በው የአዳም ዓመተ ሕይወት ወንበር አበቅቴ መጥቅዕ ነበር እንዲህ እየተቀመሬ እስከ ዓመተ አበቅቴ ይቄጠራል በኛው የአዳም ዓመተ ሕይወት አልቦ አበቅቴ ሆነ ይህ የዓመተ አበቅቴ መመላለሻ የሆነው ዓመት ንኡሰ ቀመር ዐውደ አበቅቴ ወይም ዐውደ ወርኅ ይባላል አፅመ ኃሃራዕ መም ያወ ራ ሙፅ ያያ እፇዚለወሴር ደዊኗዎ ኔዕራሌል ዘውጳ ያወ መፖ ዚይፇበዘሩ ሀቋ ፍሥዳ ኀፈሪያድኔኒ ወረርፅቲያኒ አቡሻህር አንቀጽ ግጓ ማለት ይህ ዓመት ሙሴ በእግዚአብሔር ጥበብ ለእስራኤል ልጆች የሠራላቸው የቀመር ሥርዓት ነው ይህም ዓመት አይሁድና ክርስቲያኖች በዓለ ፍሥሕ የሚውልበትን ዕለት ለይተው የሚያውቁበት ከሌት ነወ አንድ ንኡስ ቀመር አራት ጊዜ ሲመላለስ አንድ ፃእከላዊ ቀመር ይሆናል የማአከላዊ ቀመር ቀጥሩ ዓመት ፃው አንድ ማእከላዊ ቀመርም ሰባት ጊዜ ሲመላለስ አንድ ዐቢይ ቀመር ይሆናልፎ የዐቢይ ቀመር ዮሩጥሩ « ዓመት ነው ቀመረ አዳም የተባለው ሺሕ ዓመት እስኪፈጸም ድረስ እንዲሁ እየተቀመረ ይቁጠራል እሊህ ሰባት ሺሕ ዓመታት ከ ዕለታት የተገኙ ናቸው ዓፅም ዝሄሂልሰ ሰባ ሪታፉ ፅማን ወፖውሀ ሰሐኋሐቋ ፀዐዐሥር ምጳ ቆመም ዓለም ማለት ሰባቱ ዕለታት ናቸው ለያንዳንዳቸውም ኣንዳንድ ሺሕ ዓመት ተስጥቷቸዋል እንዲል መርሐ ዕዉር ቅዳስ ዳዊትም ኋጳፅመ ሪፖር ምጸጳሦ ዓመፖ ያቆድሜዘ ሰመ ፅታ ሉፇታ ፉማሰም ንፅፈም ወሰቆሦ ሐፈ ምኑጋ ፍመታፉ ቱፃድሄ በስው ዘንድ ሺሕ ዓመት ባንተ ዚክንድ ትናንት እንደ አለፈች እንደ እንዲት ቀን ናት በስው ዘንድ ሺሕ ሌሊትና ብዙ ዘመን ባንተ ዘንድ እንደ ተናቀች እንዳንዲት ሰዓት ናት ብሏል መዝ ፋ መጽሐፈ ኩፋሌም ጳፅሰመ ዐሥርፉ ምእዖ ዓመፉ መ ። ንቅዕ የሚባለውን ሰው በምስር አገራቸው ላይ አነገሠት የምስርን ከተማ በኒል ባሕር ወሰን ላይ መንፍ በሚባል ቦታ የመሠረታት እርሱ ነው እርሉም የመስሪም ልጅ የካም ልጅ የኖኅ የልጅ ልጅ ነው ከተማይቱንም ባባቱ ስም መስረም ብሎ ሰየማት በምድር ላይ የነገሠው ሁለተኛው ንጉሥ እርሱ ነበር ታሪክንና ሕግን የሠሩና የመሠረቱ እሊህ ሁለቱ ነገሥታት ናቸው ይባላል ይህን ታሪክ የገለጸና ያስረዳ የፀሐይንና የጨረቃን የከዋክብትንም አቄጣጠር መርምሮ የጻፈ በጥሊሞስ የሚባል ጸሐፊ እንዴ ሆነ በመጽሐፈ አቡሻህር ተገልዷል በተጨማሪም ይህ ዓለም ከተፈጠረ ዝምሮ የምስራውያን ወሮችና ዓመታት መጠን እንደ ኖኅና ሴት እንደ አዳምም ወሮችና ዓመታት እንደሆኑ ያስረዳል ይህም አቄባጠር በአይሁድ የሌሊት መባቻ በሚያዝያ ወር ኒባን በኛው ሠርቀ ሴሊት ለኀስ አጥቢያ እስራኤል በሌሊት ከግብጽ አስከ ወጡ ድረስ ጸንቶ የቄየ ነው ንጉሥ እስክንድር የዐውደዴ ዓመታቸውን መገመርያ አርሱ ወደ ነገሠበት ዕለት ወደ ታሰረን ቀዳማይ ጥቅምት መባቻ እስኪለውጠው ድረስ የእስራኤል የቀን አዌፄጣጠር እንዲሁ ነበር እንዲሁም የምስር ሰዎች መገየመሪያ ዓመት ከንጉሦቻቸው አንዱ እርሱ ወዴ ነገሠበት ወደ መስከረም ተውት መባቻ ቀን ለወጠው ዳግመኛም በዐውደዴ ጳጉሜን ከሚመላለሱት አራት ዓመታት ሦስቱ የያንዳንዱ ዓሠት ዕለት ጐጥር ቀን ሲሆን ያራተኛው ዓመት ዕለት ዮጥር ግን በሠግር ምክንያት ይሆናል የዓመታቸው መመርያም በነሐሴ አብ በኛው ቀን ያውም የመስከረም ተውት መባቻ ዕለት ነው በሠግር ጊዜ ሣን መባቻው በዚሁ ወር በዐኛው ቀን ይሆናል ኢትዮጵያውያንም የዓመታቸው መሥርያ የዶራስከረሃ ሠህባቻን ያደሮጋሉ አነርሱም ሁለት ታሪኮችን ይከተላሉ እነዚህም ታሪከ ሥጋዌና ታሪከ ዲዮቅልጥያኖስ ናቸው አቡሻህር አንተጽ የሺሕ ዓመት መነሻዔ መድረሻ ዕለት የብሉይና የሐሳበ ክዘመን መምህራን ጥንተ ቀመር ማክሰኞን መነሻ በማድረግ በዐውደ ፀሐይና በሱባዔ እየቀመሩ ከሰባቱ ሺሕ ዓመት የያንዳንዱን ሺሕ መነሻና መድረሻ ቀን በነበራቸው የሐሳበ ዘመን ስሌት ችሎታ ለይተው ቦውቀውና ተረድተው ከዚያ ያደረሳቸውን አምላክ በማመስገን የያንዳንዱን ሺሕ መፈጸሚያ ዕለት በጸሎትና በምሕላ እያሰቡት ይውሉ ነበር ስለዚህ የሺሕ ዓመት በዓልን ማነበር ከጥንት የነበረ ሥርዓት ነው እንጂ በክመናችን የተዢመረ አይደለም ከቀዳማይ አዳም ዝምር የያንዳንዱ ሺሕ ዓመት መነሻና መድረሻ የሚሆኑ ዕለታትም ተለይተው ሲነገሩ እንዲህ ነው መነሻ ዕለት ማክሰኞ መነሻ ዓዓ ዓዓ ዓ ቅዳሜ ዓዓ ዓዓ ረቡዕ ዓዓ ዓዓ አሑድ ዓዓ ዓዓ አሙስ ዓ ዓ ዓዓ ሰኞ ዓ ው ዓዓ ዓርብ ሰኞ ኛው ዓዓ ማክስኞ ዓዓ ዓርብ ይህ የ ሺሕ ዓሠት ዑደት በጥንተ ቀመር ማክሰኞ ተዢምሮ በሰባተኛው ቀን ሰኞ መፈጸሥን መሃህራዮ በነበራቸው የሐሳበ ዘመን ችሉታ አስልተሠ ዐውተውና ተረድተው ለመጭ ትውልድ መዝገሃበሁ ያቄዩት ነውና ምስጋና ይገባቸዋል የዘመነ ሐዲስ ሺሕ ዓመታት መሥነቫና መድረሻ ከዳግማይ አዳም እግዚእነ ኢየሱስ ክርስቶስ ልደት ዢምሮ እስካለንበት ሦስተኛው ሲሕ ድረስ ያሉት ሺሕ ዓመታት መነሻና መድረሻ የሚሆኑ ዕሰታትም ተለይተው ሲነገሩ እንዲህ ነው ኣለባላካህወየከዐፀጪበዐየቲከዐየ ስ ዓም እሑድ ከመዢመርያው አዳም እስከ ሁለተኛው አዳም የኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን የብሉይና የጐጥር መምህራን ግን የዘመን አቄጣጠራቸውን ታሪክ በቅዱሳት መጻሕፍት መሠረት ለማቃናት እጅግ ይተጉ ይደክሙም ነበርና አዳም ከተፈጠረበት ጊዜ ገዝምሮ ክርስቶስ በሥጋ እስከ ተገለጸበት ዘመን ድረስ ዐዐ ዓመት እንደሆነ በእነርሱ ዘንድ ታወቀ ተረዳ ይህም ከመጽሐፍ ቅዱስ ዘርፅ መካከል ዋነኛ በሆነው ኦሪተ ሊቃናት ላይ የተመሠረተ ነው ይህ ዘርዕ ከ ዓመተ ዓለም እስከ ዓዓ ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ እስከ ዓመት ድረስ ነግሦ በነበረው ፊላደልፍስ በጥሊሞስ ትእዛዝ በሰባ የአይሁድ ሊቃውንት መተርጉማን ከፅብራይስጥ ወደሣሪክ የተተረጎመ ነው የባሕረ ሐሳብ ሊቃውንት ከመገየመርያው ሰው አዳም አንሥቶ እስከ ሁለተኛው አዳም ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ድረስ የነበረውንየተቄጠረውንና በዘመናት መካከል ያሱ ታሪኮችንም በአኀዝ ለይቶ ለማስረዳት ዐዐውን ዓመት እየደመሩና እያሟሉ ተርትረውና ቁጥረው በክፍል በክፍል መድበውታል አክፋፈሉም እንዲህ ነው መደብ ታሪክ ዓመት ከአዳም እስከ ርደተ አይኅ ከርደተአይኅ እስከ ሕንጻ ማኅፈድ ከሕንጻ ማኅፈድ እስከ ባሕረ ሐሳብ ድምር ከአዳም እስከ ልደተ ክርስቶስ ዐዐ ዓመት ነው ተብሎ የተቁጠረው የተስፋ ክመን በዚሁ ስሌት የተረጋገጠ ሆኖ ተገኝቷል ይህም ስሌት የሴቲቱ ዘር የእባቡን ራስ ይቀጠቅጣል ተብሎ የተሰጠው የተስፋ ቃል ኪዳንም በዚሁ ጊዜ መፈጸሙን ያመለክታል ዘፍ ዳግመኛም አበው ሲቃሠንት በዐ ዓመት የተፈጸሙ ታላላቅ የመጽሐፍ ቅዱስ ታሪኮች ክፍለ ጊዜን በዓመታት በዐቢይ ቀመርና በዓመተ ምሕረት ከፍለው የመደቡትን ዝርዝር ከዚህ በታች እንመለከታለን በዚህ አገባብ ዓመተ ምሕረት ማለት ዓመተ ዓለሙ ለዐቢይ ቀመር ተካፍሎ የሚገኘውን ቀሪ የሚያመለክት ነው ኣለባለካወከዐበዐቲከ« በሕረ ሐሳብ ር ዜር ጋ ወ መጨ ቅ ይ ርዝመቱ ሁለት ክንድ ከስንቨር ማለት ከአዳም እስከ ኖህ ያለ ዘመን ነው ይህም ሲቁጠር ዓ። በዐ ዓመተ አበቅቴ በዘመነ ማቴዎስ ማክሰጭ ታኅሣሥ ቀን ተወለደ ያንጊዜ አበቅቴ ወርኅ አበቅቴ ፀሐይ ሐሳበ ሰማይ ወምድር ሆኖ ነበር ጥንተ ጥምቀቱ ለክርስቶስ ዓለም በተፈጠሪ በ ዓመት በኛው ዐቢይ ቀመር በሰንበተ ማርቆስ በ ዓመተ ምሕረት ቀመር በአምስተኛው አንቀጽ በ ዓመተ አበቅቴ በዘመነ ሱቃስ ማክሰኞ ጥር ቀን ተጠመቀ ያንጊዜ አበቅቴ ወርኅ አበቅቴ ፀይ ሐሳበ ሰማይ ወምድር ሆኖ ነበር ምሥጢረ ወሠ«ሰኮቱ ለክርስቶስ ዓለም በተፈጠረ በ ዓመት በኛው ዐቢይ ቀመር በሰንበተ ማርቆስ በ ዓመተ ምሕረት ቀመር በአምስተኛው አንቀጽ በ ዓመተ አበቅቴ በዘመነ ማቴዎስ አሑድ ነሐሴ ቀን ምሥጢረ መለኮቱን ታቦር በሚባል ተራራ ላይ ገለጠ ማቴ ያንጊቤ አበቅቴ ወርኀ አበቅቴ ፀሐይ ሐሳበ ሰማይ ወምድር ሆኖ ነበር ጥንተ ስቅለቱ ለክርስቶስ ዓለም በተፈጠረ በ ዓመት በኛው ዐቢይ ቀመር በስንበተ ማርቆስ በ ዓመተ ቀመር ዓም በአምስተኛው አንቀጽ በ ዓመተ አበቅቴ በዘመነ ማርቆስ ጌታችን ዓርብ መጋቢት ቀን በመስቀል ላይ ተሰቅሎ ጸዋትወ መከራን ሁሉ ፈጸመ መፅፊጨ ፈጸመ ታታ እንዲል ዮሐ ያንጊዜ አበቅቴ ወርኅ አበቅቴ ፀሐይ ሐሳበ ሰማይ ወምድር ሆኖ ነበር ፍሥሕ የሚባል የአይሁድ በዓልም ጌታችን በተሰቀለበት ዓመት ኀሙስ መጋቢት ቀን ውሎ ነበር በዚሁ ዕለት ማታ ጌታችን ከደቀ መዛሙርቱ ጋር ፋሲካን በላ ከራት በኋላም በኛው ሰዓተ ሌሊት የደዴቀ መዛሙርቱን እግር አጠበ በኛው ሰዓተ ሌሊት ይህ ሥጋዬ ነው ይህ ደሜ ነው ብሎ ኅብስቱንና ጽዋዉን ሰጣቸው መምሥጢር ምሊ ህህህህላፎቲከወውዞ ። ቢተርፍ እሑድ ቢተርፍ ሰኞ ወይም አልቦ ቢሆን ማክሰኞ ይሆናል ያውም እንዲህ ነው የዐ ዓመተ ዓለም ዕለተ ምርያ ኛ ጳጉሜን ዕለት ዕለተ ሠግር ኛ ጳጉሜን ዕለት ድምር ዕለት ይሆናል ከ ዕለት ሲቀነስ ዕለት ይተርፋል ፅለት በ ዐውደ ዕለት ሲቀመር ሱባዔ ዕለት ሆኖ ይተርፋል ይህ የዓመተ ትስብእት አበቅቴ ሀሐይ ይባላል ኣ» ፅለተ ትስብእት ዕለተ ትስብአትን ለማወቅ የፅ ጦር ዐጽፈ አውራኅ ዕለት የመጋቢት ሠርቀ መዓልት ፅለት ፅለተ ጠቢባን ዕለት አበቅቴ ፀሐይ ዕለት አሠር ዕለት ይሆናል ዐ ዕለት ለ ዐውደ ዕለት ሲከፈል ሱባዔ ዕለት ሆኖ ይተርፋል ስለዚህ የክርስቶስ ዕሰተ ትስብእት እሑድ መሆኑ በቪህ ይታወቃል የልደት አበቅቴ ፀሐይ የልደት አበቅቴ ፀሐይ ማለት ጌታችን በተወለደበት ዓመት የነበረ ጥንተዮን ማለት ነው የዓመተ ልደትን አበቅቴ ፀሐይ ወይም ሐሳበ ፀሐይ ሰማወቅ ከአዳም እስከ ልደተ ክርስቶስ ካለው ዐ ዓመት ዕለተ ምርያንና ዕሰተ ሠግርን ለይቶ አወጥቶና ደምሮ ለ ይከፈላል ከ የተረፈው አበቀቴ ፀሐይ ይሆናል ያውም እንዲህ ፃሃው የ ዓመተ ዓለም ዕለተ ምርያ ዐ ፅለት ሠግረ ዮሐንስ ዕለት ድምር ዕለት ከ ዕለት ሲቀነስ ዕለት ይተርፋል ዕለት በ ዐውደ ፅለት ሲቀመር ኽኻ ሱባዔ ዕለት ሆኖ ይተርፋል ይህ የልደተ ክርስቶስ አበቅቴ ፀሐይ ነው ያውም ረቡዕ ዕለት ነው ህለተ ልደቱ ለክርስቶስ የክርስቶስን ዕለተ ልደት ለማሀወቅ የ ወር ዐጽፈ አውራኅ የታኅሣሥ ሠርቀ መዓልት ዕለት ዕለት ዴሁ ታጻጉ ከ ን ናጾ ነፇ ንል። ታጋ ታታ አሻ ዴክ ቀሎ ናሌ ዓሰቬ ጋዱ ንነ ሳፍን ችችችወ «የተማ ዐጅ ሞኦ ዓና ባሕረ ሐሳብ ፅለተ ጠቢበን ዕለት አበቅቴ ፀሐይ ዕለት ድምር ዕለት ይሆናል ዕለት በሱባዔ ሲቀመር ሱባዔ ዕለት ሆኖ ይተርፋል ስለዚህ የክርስቶስ ዕለተ ልደት ማክሰኞ መሆኑ በቪህ ይታወቃል የጥምቀት አበቅቴ ፀሐይ የጥምቀት አበቅቴ ፀሐይ ማለት ጌታችን በተጠመቀበት ዓመት የነበረ ጥንተዮን ማለት ነዑው የዓመተ ጥምቀት አበቅቴ ፀሐይን ወይም ሐሳበ ፀሐይ ለማወቅ ከአዳም እስከ ጥምቀተ ክርስቶስ ካለው ዓመት ፅለተ ምርያንና ዕለተ ሠግርን ለይቶ አውጥቶና ደምሮ ለ ዐውደ ዕለት ይከፈላልፎ ከ የተረፈው አበቅቴ ፀሐይ ይሆናል ያውም እንዲህ ነው የ ዓመተ ዓለምነ ፅለተ ምርያ ዕለት ፅለተ ሠግር ዕለት ድምር ዕለት ይሆናል ከ ፅለት ሲቀነስ ዕለት ይተርፋል ይህ በ ሲቀመር ሱባዔ ዕለት ሆኖ ይተርፋል ይህ የጥምቀተ ክርስቶስ ዓመት አበቅቴ ፀሐይ ነው ፅለተ ጥምቀቱ ሰክርስቶስ የክርስቶስን ፅለተ ጥምቀት ሰማወቅ የ ወር ዐጽፈ አውራኅ ዕለት የጥር ሠርቀ መዓልት ዕለት ፅለተ ጠቢባን ፅለት አበቅቴ ፀከይ ዕለት ድምር ፅለት ይሆናል ነለባለባላፎቶከዐፀበቲከር ባሕረ ሐሳብ ዕለት በሱባዔ ሲቀመር ሱባዔ ዕለት ሆኖ ይተርፋል ስለዚህ የክርስቶስ ዕለተ ጥምቀት ማክሰኞ መሆኑ በቪህ ይታወቃል የስቅለት አበቅቴ ፀሐይ የስቅለት አበቅቴ ፀሐይ ማለት ጌታችን በተሰቀለበት ዓመት የነበረ ጥንተዮን ማለት ነውነፁ የዓመተ ስቅለት አበቅቴ ዐሐይን ለማወቅ ከአዳም እስከ ስቅለተ ክርስቶስ ካለው ዓመት ዕለተ ምርያንና ዕለተ ሠግርን ለይቶ አውጥቶና ደምሮ ለ ዐውደ ዕለት ይከፈላል ከ የተረፈው አበቅቴ ፀሐይ ይሆናል ያውም እንዲህ ነው የ ዓመተ ዓለም ፅለተ ምርያ ዕለት ፅለተ ሠግር ዕሰት ድምር ዕለት ይሆናል ከ ፅለት ሲቀነስ ሪፅ ዕለት ይተርፋል ይህ በ ሲቀመር ሱባዔ ዕለት ሆኖ ይተርፋል ወይም አልቦ ይሆናል ይህ የዓመተ ሰቅለት አበቅቴ ፀሐይ ነው ያውም ማክሰኞ ነው የክርስቶስ ፅለተ ስቅለትንና ዕለተ ፍሥሕን ለማወቅ የፅ ወር ዐጽፈ አውራኅ ዕለት የመጋቢት ሠርቀ መዓልት ዕለት ፅለተ ጠቢባን ፅለት አበቅቴ ፀሐይ ዕለት ድምር ዕለት ዕለት በ ዐውደ ዕለት ሲቀመር ፅፀ ሱባዔ ዕለት ሆኖ ይተርፋል ስለዚህ ጌታችን በተሰተለበት ዓመት በዓለ ፍሥሕ ኀሙስ መጋቢት ቀን መዋሉ በዚህ ይታወቃል ሠርቀ ሌሲቱም ነበር በማግስቱም ዓርብ መጋቢት ቀን ጌታችን ተሰቅሏል ያንጊዜ ሠርቀ ሌሊቱ ነበር ይ ህቅ ሲራ ሾላ ራኤ ት ሠ «ነም ኀ ረ ና ው ጫው መ ምፕ በሰል ዎኬ ኣደ ዋዩ ሺቫ ያስቅ ንያ እች ናር ኣያ አሪና ውም መዱ ቀሩ ለ ያፍ ተርት ቁ ጋሎ ንበ እ ተየ ትዬ ባሕረ ሐሳብ ጌታችን ከሙታን ተለይቶ የተነሣውም በተሰቀለ በኛው ቀን እሑድ መጋቢት ቀን በ ሠርቀ ሌሊት በ ሰዓተ ሌሊት ነበር በተነሣ በዐ ቀን ግንቦት በባተ በ ቀን በ ሠርቀ ሌሊት ኀሙስ ዕለት በመላእክት ምስጋና ወደ ሰማይ ዐረገ በተነሣ በዐኛው ቀን ባረገ በዐኛው ቀን ግንቦት በባተ በ ቀን በ« ሠርቀ ሌሊት ነ። ወር ከ ቀን ይሆናል ከ ቀመረ ዐረብ ከ ንኡስ ቀመር ከ ዓመተ አበቅቴ የተገኘው ዓመት ወር ከ ቱን በ ሺሕ መቶ ዓመተ ፀሐይ ላይ ቢደመር ሺሕ ዓመት ወር ከ ፅለት ይሆናል ማለት ስለዚህ ነው ከልደተ ክርስቶስ ዝዢምሮ እስከ ዛሬ ያሰ ሺሕ አንድ ዓመተ ፀሐይ በጨረቃ ሺሕ ዓመት ወር ዕለት እንደሆነ ለማጠየቅ ዓመተ ፀሐይን በቀመረ ዐረብ በንኡስ ቀመር ቢቀምሩት ቀመረ ዐረብ ንኡስ ቀመር ሆኖ ዓመተ አበቅቴ ይተርፋል ይህስ እንደምን ነው ቢሉ። ሺሕ አንድ ዓመተ ፀሐይን በ ቢቀምሩት ቀመረ ዐረብ ንኡሰ ቀመር ሆኖ ዓመተ አበቅቴ ይተርፋል ከ ቀመረ ዐረብ የሚገኝ ዓመት ዓመት ይሆናል ከ ንኡስ ቀመር የሚገኝ ወር ዓመት ከ ወር ይሆናል ከፅ ዓመተ አበቅቴ ቢታተት ይተርፋል ከ ዓመተ አበቅቴ የሚገኝ » ወር ቀን ይሆናል ለጨረቃ ዘመን መሠረት የሆነ ወር ዐ ቀን ከትራፋተ ዐውድ የተገኘ ፅለት ይህ ሁሉ ሲደመር ዓመት ወር ዕለት ይሆናል ከዐዐ ዓመሥት ቢታተት ዐዐዐ ዓሥት ይሆናል በዐዐዐ ዓመት ላይ ዓመት ወር ዕለት ሲደመር ቦ ዓመት ወር ዕለት ይሆናል መባሉ ስለዚህ ነዐ ዓለም ከተፈጠረ ዥምር አስኮ ልደተ ክርስቶስ ያለ ዘመን ዓመተ ፍዳ ዓመተ ኩነኔ ዘሠ»ነ ብሉይ ይባላል ከክርስቶስ ልደት ገየምሮ እስከ ዛሬ ድረስ ያለ ዘሥን ዓመተ ምሕረት ዓመተ ሥጋዌ ይባላል መላው ዓመተ ዓለም መሃሰለ ዓላም ይባላል ህህህህህ«ፎከወዐህክበዐዘቲከዐ የጐጥር ቤት አራቱ ትራፋተ ዐውድ ወይም አምስቱ ትራፋተ ዐውድ ቀመረ ዐረብ በጨረቃ ዓመት ፍጻሜ የጨረቃ ጥንተዮን የሚታወቅባቸውና የሚቁጠርባቸው የዮተጥር ቤቶች ስድስት ወይም ሰባት ናቸው ምንና ምን ናቸው ቢሉ ዕለት ኬክሮስ ካልዒት ሣልሲት ራብዒት ኃምሲት ሳድሲት ናቸው አቡሻህር በኛው አንቀጽ ወኋመ ፈሃድዕሃ ታለምረ ዚፀይጳኋዕ ዳምጋፖራ አንሃ መፖ ጳኋሳኋያድራ ፍጽምሦ ፅዕድሰዕ መዛሳናም እንዲል እልሁጅራ ዓመተ አጋራውያን ማለት ነው ውጳጆ መሥ ፖጋ ተጐጥሩ ሲከፈልም ዕለት ዐ ኬክሮስ ኬክሮስ ፅዐ ከልዒት ካልዒት ዐ ሣልሲት ሣልሲት ፅዐ ራብዒት ራብዒት ፅዐ ኃምሲት ኃምሲት ዕዐ ሳድሲት ይሆናል ወም መዛጋ ፃፍሟፀይ ሪልታሦ ፍመፇ ወረኃፎም ወዕመጓዕነ ሪፅሦ ጳሷዌ ሌያረኝነ ወዐመዛጓነ ይያርነኀነ ሦኃሷቋ ጳጳኋዒዔም ወያመጳነ ዕሰጂፄምፖ ፈሄ ኝሳሷሷሦ ወዐመጓዕ ሰቷሷሦ ሦጳዌ ራፓዒምፖ ወያዕመካዳሃ ራፖያፄሦፉ ኋሄ ኃምሷሦ ወፀዐመጓነሪ ኃምሲሦ ል ሳድሷ አንዲል ይህ አንድ አርአስት ነው ጥሩ ሲጠቀለልም ፅዐ ሳድሲት ኃምሲት ፅዐ ኃምሲት ራብዒት ፅዐ ራብዒት ሣልሲት ዐ ሣልሲት ካልዒት ፅዐ ካልዒት ኬክሮስ ዐ ኬክሮስ ዕለት ይሆናል ወም ሪያ መዛጓዛነ ጳቃያ ሪፉ። ሪፅፖ ሇሄቋ ዘሆነፖሃውዕሙ ኃመፅቆጳምት ወሰሐፈ እንዲል እግዚአብሔርም ብርዛኑን መዓልት ጨለማውንም ሌሊት ብሎ ጠራው ማታም ሆነ ጥዋትም ሆነ አንደኛ ቀን ሆነ ዕለት ማለትም መዓልትንና ሌሊትን የሚያዛውግ የሚያዛምድ ማለት ነው በዚህም በወዲያኛውም ያሱ መላእክት በዚህ ዓለም ያሉ ቅዱሳን ያመሰግነብታል ከእነዚህም በዚህ ዓለም ያሉ ምእመናን ሊያመሰግኑባቸው ሰዓታት ተለይተዋል ጋፍ ሪታያ ጳፅሴጩይያያ ማለት ለኔ ብለህ በፈጠርህልኝ ቀን ሰባት ጊዜ አመሰግንፃለሁ ማለት ነው መዝ ዘፍ የከዋክብት ምግብና የቆቱ መገብተ አውራኅ ከዋክብት ተከታዮች ንኡሳን ከዋክብት አሉ ከአራቱ መገብተ አዝማን አንዱም አንዱም ኮከብ ቀን ይመግባል ከቱ መገብተ አውራኅ ከዋክብት ሦስት ሦስቱ ተለይተው አለቆቻቸውን ተከትለው ከዐው ቀን እያንዳንዳቸው ኣንዳንድ ወር ይመግባሉ ክቱ ንኡሳን ከዋክብት ሰባት ሰባቱ ተለይተው አለቆቻቸውን ተከትለው ከ ቀን ቀን ይመግባሉ ስማቸውም በአቡሻህር ተጽፎ ይገኛል ከቱ መገብተ አውራኅ ከዋክብት ሐመል ተውር ጀውዛ ዕለታቸው ዐ ኬክሮሳቸው አለቃቸው ምልክኤል ምግብናቸው መሬት ነው ሸርጣን አሰድ ሰንቦላህ ዕለታቸው ዐ ኬክሮሳቸው አለቃቸው ሕልመልሜሌክ ምግብናቸው ውሀ ነው ሚዛን ዐቅራብ ቀውስ ዕለታቸው ዐ ኬክሮሳቸው አለቃቸው ሚላኤል ምግብናቸው ነፋስ ነው ጆደይ ደላዊ ሑት ፅለታቸው ዐ ኬክሮሳቸው አለቃቸው ናርኤል ምግብናቸው አሳት ነው አራቱ ዐ ቀን ዐ ፅለት ነው ኬክሮሱም ሲደመር ይሆናል ዐው ዕለት ወር ይሆናል ዐ ኬክሮስ ዕለት ማለት ጳጉሜን ነው ኬክሮስ ባራት ዓመት አንድ ዕለት ይሆናል ያውም ኛ ጳጉሜን ነው አፈ ፍው ተና ቹናዓነ ዓት ትቸ ስ ስ ዓሽ ይ ክ ክክ ሆነ ጐዓጹኩ ጠመመ ባሕረ ሐሳብ የፀሐይና የከዋክብት ምግብና ረው መመ ከ ኬክሮስ ይሆናል ድምር ዕለት ጳጉሜን ኬክሮስ ነው ይህ በ ላይ ሲደመር ዕለት ከ ኬክሮስ ይሆናል የያንዳንዱ ወር መነሻና መድረሻም እንዲህ ይገለጻል ሐመል ምግብናውን በመጋቢት በ ይዝምራል በሚያዝያ በ ይፈጽማል ከመጋቢት ቢነሣለት ይተርፋል በመጋቢት ላይ የሚያዝያን ቢያክሉ ይሆናል ኛው ዕለት ፅዐ ኬክሮስ ነው ከ ኬክሮስ ቱን ነሥቶ በዐ ዕለት ላይ አክሎ ለሐመል ቢሰጡ ከሚያዝያ ፅለት ከ ኬክሮስ ይተርፋልሱ በሚያዝያ ላይ የግንቦት ፅለት ቢታከል ዕለት ይሆናል ከ ኬክሮስ ቱን ነስቶ በዐ ዕለት ላይ አክሎ ለተውር ቢስጡ ከግንቦት ዕለት ኬክሮስ ይተርፋል በግንቦት ዕለት ላይ የሠኔ ቀን ቢታከል ቀን ይሆናል ኛው ዕለት ኬክሮስ ነው ይህ በ ኬክሮስ ላይ ቢታከል ኬክሮስ ይሆናል ከ ኬክሮስ ዐውን ነሥቶ በ ላይ አክሉ ለጀውዛ ቢሰጡ ከሠኔ ፅለት ከ ኬክሮስ ይተርፋል ሥ ህህህፍዩከክክቲከር«ዐ ባሕረ ሐሳብ ሪ ው ር ሬሚ አሊህ ሦስቱ አውራኅ ሚያዝያ ግንቦትና ሰኔ ናቸወ በዕብራውያን ዘመነ መፀው በኢትዮጵያ ከዘመነ ጸደይ ይባላሉ የሦስቱ ከዋክብት አለቃም ምልክኤል ይባላል በሠኔ ፅለት ላይ የሐምሌ ዐ ፅለት ቢታከል ዕለት ይሆናል ከ ኬክሮስ ኬክሮስ ነሥቶ በ ዕለት ላይ አክሎ ለሸርጣን ቢሰጠጡ ከሐምሌ ዐ ዕለት ከ ኬክሮስ ይተርፋል በሐምሌ ዐ ዕለት ላይ የነሐሴ ፅለት ቢታከል ዕለት ይሆናል ኛው ዕለት ፅዐ ኬክሮስ ነው ይህ በህ ኬክሮስ ላይ ቢታከል ኬክሮስ ይሆናል ከ ኬክሮስ ዐ ነሥቶ በ ፅለት ላይ አክሎ ለቦሰድ ቢሰጡ ከነሐሴ ዕለት ኬክሮስ ይተርፋል ከነሐሴ ዕለት ላይ ጳጉሜን የመስከረም ሪሰት ቢታከል ፅለት ይሆናል ከ ኬክሮስ ቱን ነሥቶ በዐ ዕለት ላይ አክሎ ለሰንቡላህ ቢሰጡ ከመስከረም ዕለት ኬክሮስ ይተርፋል እሊህ ሦስቱ አውራኅ ሐምሌ ነሐሴ መስከረም ናቸው በፅበራውያን ዘመነ ሐጋይ በኢትዮጵያ ዘመነ ክረምት ይባላሉ የሦስቱ ከዋክብት አለቃ ሕልመልሜጫሌክ ይባላል በመስከረም ዕለት ላይ የጥቀምት ቢታከል ዕለተ ይሆናል ከቱ ኬክሮስ ዐ ነሥቶ በዐ ዕለት ላይ አክሎ ለሚዛን ቢሰጡ ከጥቅምት ዕለት ኬክሮስ ይተርፋል በጥቅምት ላይ የኅዳር ፅለት ቢታከል ዕለት ይሆናል ኛው ዕለት ፅዐ ኬክሮስ ነው በ ኬክሮስ ላይ ቢታከል ኬክሮስ ይሆናል ከ ኬክሮስ ኬክሮስ ነሥቶ በ ፅለት ላይአክሎ ለዐቅራብ ቢሰጡ ከኀዳር ፅሰት ኬክሮስ ይተርፋል በኅዳር ፅለት ላይ የታኅሣሥ ዕለት ቢያክሉ ዕለት ይሆናል ኛው ዕለት ፅዐ ኬክሮስ ነው በ ኬክሮስ ላይ ቢታከል ኬክርስ ይሆናል ከ ኬክሮስ ኬክርስ ነሥቶ በ ዕሰት ላይ አክሎ ለቀውስ ቢሰጡ ከታኅሣሥ ፅለት ኬክሮስ ይተርፋል እሊህ ሦስቱ አውራኅ ጥቅምት ኅዳር ታኅሣሥ ናቸው በዕብራውያን ዘመነ ጸደይ በኢትዮጵያ ዘመነ መዐው ይባላሉ የሦስቱ ከዋክብት አለቃ ሚላሳኤል ይባላል በታኅሣሥ ዕለት ላይ የጥር ዕለት ቢታከል ዕለት ይሆናል ከ ኬክሮስ ቱን ነሥቶ በ ዕለተ ላይ አክሎ ለጀደይ ቢስጡ ከጥር ሰለት ኬክሮስ ይተርፋል በጥር ዕለት ላይ ዝኣ ዳዱትሣክ ዱና አላ ኤሙ ት ሃቅን ሓል ። »ዐ ዐ ኬክሮስ ይሆናል ፅዐውን ዕለት ብሎ ፅረና ሌሊት ዕረና መዓልት ይሆናል ዓለም ከተፈጠረ ገየምሮ እስከ ዛሬ ያለ ከመን ቢቴጠር ዓመት ነው ይህ በዐዐ ዓመት ቢቀመር ዕሪና ሆኖ ኛ ዐሁ ዕሪና ከተዝሥሪ ዓመት ሆኖታል ዓለም የተፈጠሪ በዕሪና ህህህፍዩከክበቲከርፈዐ ባሕረ ሐሳብ ችን ን ር መዓልት በፅሪና ሌሊት ነው እስራኤልም ከግብጽ የወጡት በዕሪና መዓልት በዕሪና ሴሲት ነው ዓለም ያልፋል ተብሎ የሚጠረጠረውም በዚያን ጊዜ ነው ጥንተ ጨረቃ ጨረቃ በተፈጠረች በ ቀን ረቡዕ ጠፍ ሆነች ማክሰኞን ቢያክሉ ይሆናል ይህ ከቁጥር አልገባም በ ቀን ኀሙስ ተወለደች ሩኑጥር ከኀሙስ ተገዝመረ ጥንተ ዮንም ተባሰለ ዐውዴ ዓመትዋን በፀሐይ በነሐሴ ዕለት ትፈጽማለች በጨረቃም ሠሄፄ ሯጫማዲ ዐ ዕለት ትፈጽማለች ለመ ሪሥራ ወረሪያቦዑ ኔለፊ ለመ ዐሥሩ ሥረፇ ድሣጂ ፇደሟይ እንዲል የጨረቃን ዘመን የሚቄጥር ቱን ወር መሠረት አድርጎ ይቄጥራል ትራፋተ ዐውድን የሚቁጥር ዐሩን ዕለት መሠረት አድርጎ ይቁጥራል ይህ ወር ከዐ ቀን ይሆናል ያውም እንዲህ ፃው ከረቡፅ እስከ ረቡፅ ቀን ማክሰኞን ቢጨምሩ ዕለት ይሆናል ከሚያዝያ ቢነሣ ፅለት ይተርፋል በዚህ ላይ የግንቦት ቢታከል ዐ ዕለት ይሆናል ይህ አንድ ሙሉ ወር ነው ከግንቦት ዕለት ቢነሣ ዕለት ይተርፋል በዚሁ ላይ የሠኔ ዕለት ቢታከል ዕለት ይሆናል ይህ ሕጹጽ ወር ነው ሁለት ወር ከሠኔ ቢነሣ ዕለት ይተርፋልኔኹ በዚሁ ላይ የሐምሌ ቀን ቢታከል ዐ ዕሰት ይሆናል ይህ ሙሉ ወር ነው ወር ከሐምሌ ቢነሣ ቀን ይተርፋልር በዚሁ ላይ የነሐሴ ቀን ቢታከል ዕለት ይሆናል ይህ ሕጹጽ ወር ነው ወር ቀን ይሆናል ስለዚህ የጨረቃን ወር የሚቁጥር ዛቱን ወር መሠረት አድርጎ ይቁጥራል የተባለው ስለዚህ ነወ የጨረቃ የ ቀን መንገድና ሕጸጽዋ የጨረቃ የ ቀን መንገድዋ በፀሐይ መንገድ ቢሰፍር ፅለት ኬክሮስ ካልዒት ሣልሲት ራብዒት ኃምሲት ይሆናል ሳድሲት ግን በዕሰት መንገድዋ ካልሆነ በቀር በሌላ አትገኝም የ ቀን ሕጸጽዋም ኬክሮስ ካልዒት ሣልሲት ራብዒት ኃምሲት ነው ሽን ም ም ምምም ንኬ። ከከ ዝልሁቅዳ ታኅሣሥ ጥቅምት ዝልሁጅጀ ጥር ኀዳር ህህህህህ«ፎከወዐህኋበዐዘቲከ ባሕረ ሐሳብ የ ነ የእነዚህ ወሮች ጐጥር የሚቁቄጠረው በሠርቀ ሌሊት ነው ኋሳሥሯድ ውሕ ፕረ ወልሷ ሪሥራ ወፖታዕቆ እንዲል አቡኻሻ ቀመረ ዐረብ በሥፍራው እስኪመጣ ይቁቄይ ተብሎ የነበረው ወር እስከ ንኡስ ቀመር ቢቄጠር ዓመት ይሆናል ዓመት የተገኘበት ንኡስ ቀመር በዓመት ተዘርዝሮ ቢቁጠር ዓመተ ፀሐይ ይሆናል ቀመረ ዐረብ የሚባል ይህ ነውዐ ዓመተ ዓለም በቀመረ ዐረብ በንኡስ ቀመር ቢቀመር ቀመረ ዐረብ ዐ ንኡስ ቀመር ሆኖ ዓመተ አበቅቴ ይተርፋል ያውም እንዲህ ነው ዓመት ለ ሲከፈል ተመረ ዐረብ ሆኖ ዐ ዓመት ይተርፋል ዓመት ለ ሲከፈል ዐ ንኡስ ቀመር ሆኖ ዓመት ይተርፋል ከቱ ዓመት ሲቀነስ ይተርፋል ከ ዓመት ዕሰት ተሰብስቦ ለ ሲካፈል ወር ከ ቀን ይገኛል ከ ንኡስ ቀመር ወር ቢስበሰብ ዐ ወር ይሆናል ከ ቀመረ ዐረብ ዓመት ቢሰበሰብ ዓመት ይሆናልፎ ይህ ሁሉ ተሰብስቦ ሲደመር ዐ ዓመት ወር ቀን ይሆናል በቪሁ ላይ ለጨረቃ ዘመን መሠረት የሆነ ወር ከዐ ቀን ከትራፋተ ዐውድ የተገኘ ዕለት ሲደመር ዐ ዓመት ወር ከ ቀን ይሆናል ላጳሥ«ዓመታፖ ሷሌፖ ዳታፖፖ ወጳምለውራን ለሮረገሪታ ወፅዕ የተባለው ተፈጽሞ ዐ ዓመት ዐሀር ከ ቀን እናገኛለን ይህ በዐዐ ዐ ዓመተ ፀሐይ ሳይ ቢደመር በጨረቃ ዐ ዓመት ወር ከ ቀን ይሆናል ኃይንይ ለፅጋኋ። ዐዐ ካልዒት ይዘናል ይህ ወደ ኪክሮስ ሲሰወጥ ማለት ዐዐዐዐ ኬክሮስ ይሆናል ይህ ወደ ዕላት ሲሰወጠጥ ዐዐ ፅለት ይሆናል ይህ በቦዐ ዓመት ከካልዒትና ከሣልስት ፅለት ይገኛል ማለት ነው ንኡስ ቀመርና ዐቢይ ቀመር በዚህ ገጽ ንኡኩስ ቀመር የሚባለው ዓመት ገነው ዐቢይ ቀመር የሚባለው ዐ ዓሠት ነው ዕለት ኦስከ ዓመት ቢሰበሰብ ይሆናል ኬክሮስ ኦስክ ዓመት ቢሰበሰብ ማሰተ ኬክሮስ ይሆናል ይህ ወደ ፅለት ሲለወጥ ዕለት ሆኖ ኬክሮስ ይተርፋል ቱን ኬክሮስ ዕለት ብሎ በ ዕሰተ ባይ ቢደመር ዕለት ይሆናል ይህ በ ዕለት ላይ ቪታከል ፅላተ ይሆናል ይህ በሱባዔ ቢቀመር ሱባዔ ይሆናል ዳግመኛም ዕለት እስከ ዐ ዓመት ቢሰበሰብ ማለት ፅለት ይሆናል ኬዘቨሮስ እከ ዓሠ።

• N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
  • https://github.com/millzon/textSummarizer-am
  • https://github.com/icoxfog417/awesome-text-summarization#motivation