ረኺቀል መኽቱም.pdf
-
የቃላት ደመና
-
የማውጣት አጠሬራ
ል ዝናብን መምጣት ከከዋክብት እንቅስቃሴ ጋር ማያያዛቸው የዚህ አይፍሁችዬ ሰመ ሙሐደራት ታሪኸል ኡመም አልኢስላሚያ አብን ሂሻም ካላ ው ምንጭ ኢብን ሂሻም ተልቂህ ፋሁም አህለል ገሉ ረሀመተን ሊልአለሜን ነቢያዊው ጎጆ ኸዲጃ ቢንት ኹወይሊድን ብቻ በአባልነት ያቀፈ ነበር። የመጀመሪያ ሚስታቸው ስትሆን እርሷ በሕይወት እያለች ሌላ ሚስት አላገቡም ነበር። ነቢዩ ዜ ለባለቤቶቻቸው የነበራቸው አያያዝ እና እንክብካቤ እጅግ ውብ እና መጠቀ ነበር። በዚህ ወቅትም አላህ የሚከተለውን የምርጫ አንቀጽ አወረደላቸው ረጫ ቋ ፆ ቪሺ ረ እ ን የር ረሚ መይ ን ፎንፌፊ። ይህች ዓለም እንደርሳቸው የተወደደ እና ተከበረ አንድም ሰው አታውቅም አብረዋቸው የነበሩ ሁሉ ፍጹም ሊታመን ሞሃይፕል ሁኔታ ወደዋቸዋል። እንዲህ እንዲወዷቸው ያደረጋቸው ከሌላው ሰው በተለየ ሁኔታ ግ ማራኪና የተሟላ ስብእና ስለነበራቸው ነው። የባሀሪያቸውን ምሉእነትና ውበት ቃላት አሟልተው ሊገልጹት ቢሳናቸውም የተቻለንን ያህል በተወሰነ መልክ ቀጥሎ ለማውሳት እንሞክራለን ተክለ ሰውነት የአላህ መልእክተኛ ቕ ወደ መዲና በተሰደዱ ጊዜ በድንኳኗ አጠገብ ሲያልፉ ያየቻቸው ኡም መእበድ አልኹዛኢ አካላዊ ገጽታቸውን ለባለቤቷ ስትገልጽ እንዲሀ ብላለች ገጽታው ብሩህና ማራኪ ፊቱ የሚያበራ ተክለ ሰውነቱ ያማረ በጣም ያልወፈረ ልከኛ ራሱ አንሶ የማያስጠላ መልከ መልካም የዓይኖቹ ጥቁረት የበረታ የሸፋሽፍቶቹ ጸጉር ረዥም ነው። ደርባባ ናቸው የራስ ጸጉራቸው በቀጭኑ ወደታች የወረደ ሰውነታቸውም ጸጉር አልባ ነው። አንደበታቸው ከማንም በላይ እውነተኛ ነው። ስብእናቸውን መግለጽ የሚሻ ተከታዩን ቃል መናገሩ አይቀሬ ነው ከአሁን ቀደም እንደርሳቸው ዓይነት ሰው አላየሁም። አነስ እንዲሀ ገልጸዋቸዋል ነቢዩ መዳፋቸው ሰፊ ነበር። አፍንጫቸው ቀጥ ያለ ነበር። ከክንዳቸውና ከትከሻቸው ላይ ጥቂት ጸጉር ነበር። ደረታቸውና ሆዳቸው እኩል ነውቦርጭ አልነበራቸውም ደረታቸው ሰፊና ጠፍጣፋ ነበር። ዚቢር ቤን ሰምረህ ያኔ ልጅ ነበር። በትከሻዎቻቸው መካከል ወደ ግራ ትከሻቸው በኩል የእርግብ እንቁላል የሚያክል የነብይነት ምልክት ነበር ይህ ምልክት ከአካላቸው ጋር ይመሳሰላል። ንግግራቸው የበደዊኖችን የቋንቋ ጥንካሬና ውበት የከተሜዎችን የቃላት ምርጫና አሰካክ ያዋሐደ ነበር። አኢሻ እንዲህ ሲሉ አስተላልፈዋል ህቱ መልእክተኛ ይ ከሁለት ነገሮች አንዱን እንዲመርጡ እድል ከተሰጣቸው ልጥ ገርና ቀላል የሆነውን ይመርጣሉ ሐጢኣት እስካልሆነ ድረስ። በተለይም በረመዳን ከጅብሪል ጋር በሚገናኙ ጊዜ ቸርነታቸው ይበልጥ ይበረታል። ጅብሪል በሁሉም የረመዷን ሌሊቶች እየመጣ ቁርአን ያስተምራቸው ነበር። አሊ እንዲህ ብለዋል የአላህሀ መልእክተኛ ከጫጉላ ቤት ውስጥ ካለች ልጃገረድ ይበልጥ አይናፋር ነበሩ አንዳች ነገር በጠሉ ጊዜ ከፊታቸው ላይ ያስታውቃል። አይናቸውን ቶሎ ይሰብራሉ ወደ ላይ ከሚያዩት ወደታች የሚያዩበት ይበዛል እይታቸው ይበልጡኑ ጨረፍታ ነው። በነብይነት ከመላካቸው በፊት «አልአሚን» ታማኙ በሚል ቅጽል ይታወቁ ነበር። ግና ያመጣኸውን መልእክት እናሰተባብላለን። ድሆችን ያቋጥሩ ነበር። ይህን ለምን ሰራህ ወይም ለምን ይሀን አልሰራሀም በማለት አይነቅፉትም። ድሆችን ይወዱ ነበር። ዝምታቸው ረዥም ነው። ሲናገሩ በአፋቸው ጫፍ ሳይሆን በሙሉ አፋቸው ነው። ንግግራቸው ኣጭርና የተሟላ ያልረዘመና ያላነሰ መጠነኛ ልዝብና ትሁት ነበር። ለራሳቸው ሲሉ አይቆጡም። የሚቆጡት ለአላህ ሐይማኖት እና ክብር ብቻ ነበር። እውነት ዓላማቸው ነው እናም ለርሱ ሲባል መደረግ ያለበትን ሁሉ ሳያደርጉ አይቀሩም ይህን ሐላፊነትም ለሌሎች ብቻ አይተዉም ካጠገባቸው የሚገኙ ሰዎች ምርጦች ናቸው ከርሳቸው ዘንድ በመብት ረገድ እኩል ነው አላህን በመፍራት ብቻ ይበላለጣሉ እርሳቸው ያሉበት ቦታ የሆደ ሰፊነት የትሀትና የትእግስት እና የታማኝነት ቦታ ነው። ዝምታን ያበዙ ነበር። አግባብ ያልሆነ ንግግር ከተናገረው ሰው ራሳቸውን ያገላሉ ሳቃቸው ፈገግታ ነበር።
-
Cosine ማጠቃለያ
ሊሚትድ ሪፀ ዐ ዐ ዐፀ ሀ ሳለ» ቋጥረ ዐፀ ብ ለዲያ ፅፀ ትምድዖ መብት በሕግ የተጠበቀ ነ ልሽ በከ ሃ ብ ሁለተኛ እትም ሰኔ የአሳታሚው ማጠጫ ርስስ የአሳታሚው ማስታወሻ የተርጓሚው ማስታወሻ መግቢያ የዓረቦች ጂኦግራፊያዊ አቀማመጥና የዘር ግንድ ጂኦግራፊያዊ አቀማመጥ የዓረብ መሃሻ ዘሮች ፖለቲካዊና አስተዳደራዊ ታሪክ የየመን አስተዳደር የበሂራህ አስተዳደር የሶሪያ አስተዳደር የሒጃዝ አስተዳደር የሌሎች አረቦች አስተዳደራዊ ሁኔታ ፖለቲካዊ ሁኔታ የዓረቦች ሐይማኖታዊ ታሪክ ሐይማኖታዊ ሁኔታ የቅድመ ኢስላም አረባዊ ማሕበረሰብ አበይት ገጽታዎች ማሕበራዊ ሁኔታ ኢኮኖሚያዊ ሁኔታ ስነ ምግባር የነቢዩ ሙሐመድ የዘር ሃረግና ቤተሰብ የዘር ሃረጋቸው ቤተሰቦቻቸው ከልደት እስከ ነብይነት ልደት የልጅነት ዘመን ወደ ተናፋቂ እናታቸው ወደ አዛኝ አያታቸው ከሩህሩሁ አጎታቸው ዘንድ በክብራቸው ዝናብ ሲለምኑ ባህታዊው ቡሐይረህ የፉጃር ጦርነት የፋዱል ስምምነት እንጀራ ፍለጋ ኸዲጃን ስለማግባታቸው የካእባ መገንባትና ዳኝነታቸው ከነብይነት በፊት የነበራቸው ታሪክ በጥቅሉ ገፅ ፅ ርዕስ በነብይነት ጥላ ስር በሒራእ ዋሻ ውስጥ ጅብሪል መልእክት ወሀይ ይዞ ስለመውረዱ የወሀዩ መቋረጥ ጅብሪል ለሁለተኛ ጊዜ ወህይ ይዞ ስለመውረዱ የወሀይ ዓይነቶች መካዊ የነብይነት ዘመን የመጀመሪያ እርከን ወደ አላህ ጥሪ የማድረግ ትግል የሦስት ዓመታት ሚስጥራዊ የዳእዋ ሂደት የመጀመሪያዎቹ ሙስሊሞች ሶላት ዜናው ከቁረይሽ ጆሮ ስለመድረሱ ሁለተኛው እርከን ይፋዊ ጥሪ ጥሪውን ይፋ እንዲያደርጉ የተላለፈ የመጀመሪያ ትእዛዝ የቅርብ ዘመዶቻቸውን ስለመጋበዛቸው በሶፋ ጋራ ላይ ሐቅን በግልጽ ማወጅና የጣኦታውያን ምላሽ ሐጃጆች የነቢዩን ጥሪ እንዳይሰሙ መከሳከል ጥሪውን ለማኮላሸት ጥቅም ላይ የዋሉ ልዩ ልዩ ስልቶች ማሰቃየት ጣኦታውያን መልእክተኛውን አስመልክተው የነበራቸው አቋም ወደ አቡ ጧሊብ የተላከ የቁረይሾች ልዑክ ቁረይሾች አቡጧሊብን ስለማስጠንቀቃቸው እንደገና ከአቡ ጧሊብ ዘንድ የአላሀን መልእክተኛ ማጥቃት ዳሩል አርቀም የመጀመሪያው የሐበሻ ስደት የጣኦታውያን መስገድና የስደተኞች መመለስ ሁለተኛው የሐበሻ ስደት በሐበሻ ስደተኞች ላይ የቁረይሽ ሴራ ስቃይን የበለጠ ማበርታት እና የሐምዛ መስለም የዑመር ቢን አልኸሟብ መስለም የቁረይሽ ልዑክ ከአላህ መልእክተኛ ዘንድ የቁረይሽ ባላባቶች ከመልእክተኛው ቕ ጋር መደራደር ስለመፈለጋቸውና አቡ ጀህል ሊገድላቸው ስለማሰቡ የሐይማኖት ድርድርና የግልግል ሐሳብ የቁረይሾች ግራ መጋባት በቁም ነገር ማሰባቸውና ገፅ ኔዔ ኔዔ ርስስ ገፅ የአቡ ጧሊብና የጎሳቸው አቋም አጠቃላይ ማእቀብ የግፍ ሰነድ በአቡ ሟሊብ ሸለቆ ውስጥ ለሦስት አመታት የውሉ መፍረስ ወደ አቡ ጧሊብ የተላከ የቁረይሾች የመጨረሻ ልዑክ ፖፕሐዘን አመት ከ የአቡ ጧሊብ መሞት ያኾዲጃ ሕልፈት የሐዘን መደራረብ ሰውዳን ማግባታቸው የትእግስትና የጽናት ሰበቦች ሦስተኛው እርከን ከመካ ውጭ ወደ ኢስላም የተደረገ ጥሪ የአላህ መልእክተኛ ቕ በጧኢፍ ልዩ ልዩ ጎሣዎችንና ግለሰቦችን ወደ ኢስላም መጋበዝ ወደ እስልምና የጋበዚቸው ጎሳዎች ከመካ ሰዎች ውጭ የሆኑ አማኞች ስድስቱ የየስሪብ በጎ ሰዎች አኢሻን ማግባታቸው የኢስራእ ጉዞና እርገት የመጆመሪያው የዓቀባህ ቃልኪዳን በመዲና የኢስላም አምባሳደር አስደሳች ስኬት ዔዱ ሁለተኛው የአቀባህ ቃል ኪዳን ኔ የውይይቱ መጆመርና የሐሳፊነታቸውን ክብደት አባስ ማብራራታቸው የስምምነቱ ይዘት የስምምነቱን ክብደት ስለማጽናት የቃልሒሕዳኑ መፈጸም አስራ ሁለት አለቆች ፀ ሰይጣን ስምምነቱን ማጋለጡ አንሷሮች ቁረይሾችን ለማጥቃት መዘጋጀታቸው ቁረይሾች ለየስሪብ ሰዎች ሰሞታ ስለማቅረባቸው ቁረይሾች ወሬውን ማረጋገጣቸውና ስደት የቁረይሾች ፖርላማ በዳረነድዋ ውስጥ ፖርላማዊ ውይይትና ነቢዩን ለመግደል የተላለፈ ጨካኝ ውሳኔ የነቢዩ ስደት የመልእክተኛው ቤት ስለመከበቡ ርዕስ ዝ መልእክተኛው ቤታቸውን የለቀቁበት ሂደት ጅ ከቤት ወደ ዋሻ ፈሌ በዋሻው ውስጥ ጉዞ ወደ መዲና ተሰ በቁባእ ያደረጉት እረፍት ወደ መዲና መግባት ሕይወት በመዲና የመጀመሪያው እርከን የአዲስ ማሕበረሰብ ግንባታ የመስጊድ ግንባታ ሙስሊሞችን በወንድማማችነት ማስተሳሰር ኢስላማዊ የትብብር ሰነድ የሕብረተሰቡ የትስስር ስሜት ከአይሁዶች ጋር የተደረገ ስምምነት የስምምነቱ ነጥቦች የትጥቅ ትግል የቁረይሾች ትንኮሳና ከአብደላህ ቢን ዑበይ ጋር መገናሂታቸው አማኞችን ከተከበረው መስጊድ ለማገድ ማሰባቸው ሙሐጅሮችን ማስጠንቀቃቸው ። ል ዝናብ ስለመጣሉ ርስስ ወሳኝ ወታደራዊ ስፍራን መቆጣጠር የአመራር ማእከል ጦሩን ማዘጋጀትና ሌሊቱ ያለፈበት ሁኔታ በመካውያን ሰራዊት መካከል ክፍፍል ስለመፈጠሩ የሁለቱ ሐይሎች መተያየት ዜሮኛዋ ሰአትና የውጊያው መጀመር የሁለትዮሽ ፍልሚያ አጠቃላይ ጥቃት መልእክተኛው አምላካቸውን ሲማጸኑ የመላእክት መውረድ መልሶ ማጥቃት ዲያብሎስ ከጦርነቱ መስክ መሸሹ የከፋ ሽንፈት የአቡ ጀህል መጽናት የአቡ ጀህል መገደል በዚህ ጦርነት ወቅት የታየ የእምነት አንጸባራቂ ገጽታ ሙትና ምርኮኞች መካ የሽንፈቱ ዜና ሲደርሳት መዲና የድሉን ዜና ያስተናገደችበት ሁኔታ በምርኮ ጉዳይ የተነሳ ውዝግብ ነብያዊው ሰራዊት ወደ መዲና መንቀሳቀሱ የደስታ መግለጫዎች የምርኮኞች ጉዳይ ስለ ጦርነቱ ሂደት የቁርአን ዳሰሳ በበድር እና በኡሁድ ዘመቻዎች መካከል የበኒ ሰሊም ዘመቻ ነብዩን የመግደል ሴራ የበኒ ቀይኑቃፅ ዘመቻ የአይሁዶች ሴራ ናሙናዎች በኑ ቀይኑቃእ ውሉን ማፍረሳቸው ከበባ እጅ መስጠትና መባረር የሰዊቅ ዘመቻ የዚአምር ዘመቻ የከእብ ቢን አልአሽረፍ መገደል የበህሀራን ዘመቻ የዘይድ ቢን ሐሪስ ቅኝት የኡሁድ ዘመቻ ቁረይሾች ለብቀላ ዘመቻ መዘጋጆታቸው ገፅ ርዕስ የቁረይሽ ጦር ይዞታና አመራር የሰራዊቱ መንቀሳቀስ የነቢዩ የመረጃ ሐይል የጠላትን እንቅስቃሴ ማወቁ ሙስሊሞች በተጠንቀቅ መቆማቸው የመካውያን ጦር ከመዲና አፋፍ ላይ የመከሳከል እቅድ ለማውጣት የተደረገ ምክክር የሙስሊሞችን ሰራዊት በየብርጌዱ ማደራጀትና የሰራዊቱን ይዞታ መፈተሽ አዳርበኡሁድና በመዲና መሐል የአብደላህ ቢን ኡበይና የባልንጀሮቹ ማፈንገጥ ቀሪው የሰራዊቱ ክፍል ወደ ኡሁድ መ የመከላከል ስልት የሰራዊቱን ወኔ ማነሳሳት የመካ ሰራዊት ዝግጅት የቁረይሾች ፖለቲካዊ ሙከራ የቁረይሽ እንስቶች ሰራዊቱን ለማበረታታት ያደረጉት ጥረት የጦርነቱ የመጆመሪያ ማገዶ ንዙ በአርማው ዙሪያ የጦርነቱ ክብደት ማየሉ የሌሎቹ ቦታዎች ውጊያ የኣላህ አንበሳ ሐምዛ ቢን አብድል ሙጦሊብ መገደል የውጊያ የበሳይነት ከሴት እቅፍ ወደ ውጊያ መስክ የቀስት አስወንጫፊዎች ድርሻ የጣኦታውያን መሸነፍ የቀስት አስወንጫፊዎች ሰህተት የኻሊድ ቢን ወሊድ የከበባ እቅድ የመልእክተኛው የጀግንነት አድራጎት የሙስሊሞች መበታተን በአላሀ መልእክተኛ ዙሪያ የበረታ ውጊያ መደረጉ በመልእክተኛው ሕይወት ው ሶሐቦች በአላሀ መልእክተኛ ዙሪያ መሰባሰ የጣኦታውያን ጫና መበርታት አቻ የለሽ ጀግንነት የነቢዩ መገደል ወሬ በጦርነቱ ላይ መልእክተኛው ጦርነቱን በመቀጠል ሂደ የኡበይ ቢን ኸለፍ መገደል ጦልሐ ነቢዩን ማንሳቱ የጣኦታውያን የመጨረሻ ጥቃት ሬሳ መቆራረጥ ስጥ ይበልጥ ፈታኝ ሰአት ብ መጀመራቸው ያስከተለው ተጽእኖ ቱን መለወጣቸው ዝ ርስስ ገፅ ሙስሊም ጀግኖች ጦርነቱ እስኪጠናቀቅ ድረስ ነቢዩ ከጦር ሰፈሩ ከደረሱ በኋላ ጦርነቱ ከተጠናቀቀ በኋላ አቡ ሱፍያን ደስታውን በድር ላይ ለመገናኘት ቀጠሮ መያዝ የጣኦታውያንን ሁኔታ ማረጋገጥ ሙትና ቁስለኞችን ማሰስ ሸሂዶችን መሰብሰብና መቅበር የአላህ መልእክተኛ አምላካቸውን ማወደሳቸውና መማጸናቸው ወደ መዲና መመለስና የፍጹም ፍቅር ተምሳሌቶች የአላህ መልእክተኛ መዲና ውስጥ የሁለቱ ወገኖች ሙታን የሐምራእ አልአሰድ ዘመቻ ስለ ጦርነቱ ሂደት የቁርአን ዳሰሳ ከጦርነቱ የተገኙ ትምህርቶች በኡሁድና በአህዛብ ዘመቻዎች መካከል የተደረጉ ቅኝቶች የአቢ ሰለማህ ቅኝት የአብደላህ ቢን አነስ ቅኝት የረጂእ ክስተት የቢእር መኡናህ አሳዛኝ ክስተት የበኒ ነዲር ዘመቻ የነጅድ ዘመቻ የዳግም በድር ዘመቻ የደውመቱል ጀንደል ዘመቻ ። የአህዛብ ዘመቻ የበኒ ቁረይዚ ዘመቻ ቀጣይ ወታደራዊ እንቅስቃሴዎች የሰላም ቢን ኡበይ አልሐቂቅ መገደል የሙሐመድ ቢን መስለማህ ቅኝት የበኒ ሊህያን ዘመቻ ቀጣይ ወታደራዊ ልዑኮችና ቅኝቶች ከዘመቻው በፊት የሙናፊቆች ሚና በበኒ ሙስጠለቅ ዘመቻ የሙናፊቆች ሚና ከበኒ ሙስጠለቅ ዘመቻ በኋላ የተደረጉ ወታደራዊ እንቅስቃሴዎች » የሁደይቢያህ ስምምነት የሁደይቢያህ የዑምራ ጸሎት ምክንያት ሙሰሊሞችን መቀስቀስ ጉዞ ወደ መካ ርስስ ጉዚቸውን የማደናቀፍ ሙከራ መንገድ መቀየርና ደም አፋሳሽ ነ አሸማጋይ ግጭትን መከላከል ጦርነትን አስቀረላችሁ የዑስማን ቢን አፋን ወደ ቁረይሾች መላክ የዑስማን መገደል መወራቱና የሪድዋን ቃልኪዳን የስምምነቱ መፈጸምና ይዘቱ የአቡ ጀንደል መመለስ ከዑምራ መፈታት ማረድና መሳጨት እንስት ስደተኞችን ለመመለስ አለመፍቀዳቸው የሁደይቢያህ ስምምነት በጎ ውጤቶች የሙስሊሞች ማዘንና ዑመር ከነቢዩ ጋር መወያየታቸው የደካሞች ጉዳይ መፍትሄ ማግኘቱ የቁረይሽ እውቅ ሰዎች መስለም ሁለተኛው እርከን አዲስ ምእራፍ ከንጉሳንና ከልዑላን ጋር ያደረንቸው የመልእክት ልውውጦችዕ ወደ ሐበሻው ንጉስ ወደ ነጃሺ የተላከ ደብዳቤ ወደ ግብጽ ንጉስ ወደ ሙቀውቀስ የተላከ ደብዳቤ ለፋርስ ንጉስ ለኪስራ የተላከ ደብዳቤ ወደ ሮማው ንጉስ ወደ ቀይሰር የተላከ ደብዳቤ ወደ ሙንዚር ቢን ሳዋ የተላከ ደብዳቤ ለየማማ ገዥ ለሐውዛህ ቢን አሊ የተጻፈ ደብዳቤ ለደማስቆ ግዥ ለሐሪስ ቢን አቢ ሸምር አልገሳኒ የተላከ ደብዳቤ ለኦማን ንጉስ የተላከ ደብዳቤ ከሁደይቢያህ ስምምነት በኋላ የተደረጉ ወታደራዊ እንቅስቃሴዎች የጋባሀ ወይም የዚ ቂረድ ዘመቻ የኸይበርና የዋዲል ቁራ ዘመቻዎች የዘመቻው ምክንያት ወደ ኸይበር መዝመት የሙስሊሞች ሰራዊት ቁጥር ሙናፊቆች ከአይሁዶች ጋር መገናኘታቸው የጉዞ አቅጣጫ በመንገድ ላይ ያጋጠሙ ክስተቶች የሙስሊሞች ጦር ወደ ኸይበር አጥሮች መጠጋቱ ለውጊያ መዘጋጀትና የኸይበር ምሽግ የውጊያው መጀመር እና ናኢም የተባለውን ምሽግ መቆጣጠር ሶእብ ቢን ሙዓዝ የተባለውን ምሽግ ስለመቆጣጠር ዜበይር የተባለውን ምሽግ ስለመቆጣጠር ገፅ ዔ ዓዱ ጓቋኋቆ ቆኔዔ ርስስ ኡበይ የተባለውን ምሽግ ስለመቆጣጠር ነዛር የተባለውን ምሽግ ስለመቆጣጠር የኸይበርን ሁለተኛ ክፍል ስለመቆጣጠር ድርድር የአበል ሐቂቅ ሁለት ልጆች ውል በማፍረስ ወንጀል ስለመገደላቸው የምርኮ ክፍፍል « የጃእፈር ቢን አቢ ጧሊብና የአሽዓሪዮች መምጣት ሶፍያን ስለማግባታቸው የተመረዘ የፍየል ስጋ ኸይበር ዘመቻ ከሁለቱም ወገኖች የተገደሉ ፈድክ ዋዲል ቁራ ቲማእ ወደ መዲና መመለስ የአባን ቢን ሰኢድ ቅኝት በሰባተኛው ዓመተ ሂጅራ የተከናወኑ ሌሎች ዘመቻዎች የዛቱ ሪቃእ ዘመቻ የስምምነቱ የማካካሻው ዑምራ የሙእታህ ጦርነት የጦርነቱ ምክንያት የጦር ኣበጋዞችና የነቢዩ ኑዛዜ ስንብትና የአብደላህ ቢን ረዋሃህ ማልቀስ ጉዞ እና አስፈሪ ዜና ምክክር ወደ ጠላት ምድር ስለመንቀሳቀስ የጦርነቱ መጀመርና የመሪዎች መተካካት አርማው በአላህ ሰይፍ እጅ የጦርነቱ ፍጻሜ የሁለቱ ወገኖች ሙታን የጦርነቱ ውጤት የዛቱ ሰላሲል ቅኝት የቀታዳሀ ቅኝት መካን የማቅናት ዘመቻ የዘመቻው ምክንያት አቡ ሱፍያን ውሉን ለማደስ ወደ መዲና መምጣቱ የዘመቻ ዝግጅትና መሰናዶውን ለመደበቅ መሞከር ሰራዊቱ ወደ መካ ያደረገው ጉዞ መርረ ዘህራን ላይ ረፍት ስለመደረጉ ገ ፅፀ ርፅስ አቡ ሱፍያን ቢን ሐርብ ከመልእክተኛው ዘንድ የሰራዊቱ ወደ መካ መጓዝ የካእባን ቁልፍ ለባለቤቶቹ ቢላል ከካዕባ ላይ የምስጋና ሶላት በቀንደኛ ወንጀለኞች ላይ የተላለፈ ውሳኔ የሶፍዋን ቢን ኡመያህና የፉዷለት ቢን ዑመይር መስለም የቀጣዩ ቀን ንግግራቸው የአንሷሮች ስጋት ቃል ኪዳን የመካ ቆይታቸውና ያከናወኗቸው ተግባራት ተልእኮዎች እርከን ሦስት የሁነይን ዘመቻ የጠላት እንቅስቃሴና አውጧስ ላይ መስፈሩ የጦር አዋቂው ተቃውሞ የጠሳት የስለላ ሐይል የነቢዩ የስለላ ሐይል የአላህ መልእክተኛ ይ ከመካ ወደ ሁነይን ድንገተኛ ጥቃት የሙስሊሞች መመለስና የውጊያው መፋፋም የጠላት ሽንፈት ማሳደድ ምርኮ የጧኢፍ ዘመቻ የምርኮ ክፍፍል አንሷሮች በነቢዩ ቕ ቅር መሰኘታቸው የሐዋዚን ልፁክ መምጣት ዑምራ ማድረግና ወደ መዲና መመለስ ከፈትህ ዘመቻ በኋላ የተደረጉ ዲኘሎማሲያዊ እንቅስቃሴዎች ዘካና ግብር ሰብሳቢዎች ወታደራዊ ቡድኖች የተቡክ ዘመቻ የዘመቻው ምክንያት የሮማ እና የገሳን ዝግጅት መሰማት ስለ ጠላት ዝግጅት የተለየ ዜኖ በእንቅርት ላይ ጆሮ ደግፍ የአላህ መልእክተኛ ወሳኝ እርምጃ ለመውሰድ መወሰናቸው ሥ ገፅ ፀ ፀዓ ዓፀዓ ኃቋፀዔ ርሰስ የክተት አዋጅ ሙስሊሞች ለዘመቻ ዝግጅት መጣደፋቸው ወደ ተቡክ የሙስሊሞች ሰራዊት በተቡክ ወደ መዲና መመለስ ከዘመቻ የቀሩ የዘመቻው በጎ ፍፌ ዘመቻውን አስመልክቶ የወረዱ ቁርአናዊ መልእክቶች በዚህ ዓመት የተከሰቱ አበይት ክስትቶች የአቡበክር ሐጅ ዘመቻዎች በጥልቀት ሲፈተሹ ሕዝቦች ወደ አላህ ሐይማኖት በገፍ ስለመግባታቸው ልዑኮች የጥሪው ስኬትና ተጽእኖ የመሰናበቻ ሐጅ የመጨረሻው ዘማች ወደ ላይኛው ዓለም የስንብት ምልክቶች የበሽታው መጀመር የመጨረሻው ሳምንት ከአምስት ቀናት በፊት ከአራት ቀናት በፊት ከሁለት ቀን በፊት ከአንድ ቀን በፊት የመጨረሻው ቀን ጣእረ ሞት ብርቱ ሐዘን የዑመር አቋም የአቡበክር አቋም የተከበረ አካላቸውን መገነዝና መቅበር ነቢያዊው ጎጆ ተክለ ሰውነትና ስብእና ገፅ ፅ ዐፅ ቆዓ ጳዔላ የአሳታሚው ማስታወሻ የአለም ሙስሊሞች ሊግ እንደ ሂጅሪያ አቆጣጠር በ ዓል በፓኪስታን ባደረገው ጉባኤ በነቢዩ ሙሐመድ ታሪክ ሲራ ላይ የሚጻፉ ጥናቶችን አወዳድሮ ለመሸለም ወሰነ። ከኤልያስ ቢን ሙደር ጎሣ ተሚም ቢን ሙራህ ሁዘይል ቢን ሙድሪከህ በኑ አሰድ ቢን ኹዘይማህ እና የኪናናህ ቢን ኹዘይማህ ጎሣዎች ተፈጠሩ ቁረይሾች ከኪናናህ የዘር ሐረግ የተገኙ ሲሆኑ የፊህር ቢን ማሊክ ቢን ነድር ቢን ኪናናሀ ልጆች ናቸው ወደ ተለያዩ ጎሣዎችም ተከፋፍለዋል። ከሐሽም ቤተሰብ አላሀ ነቢዩ ሙሐመድ ቢን አብደላህ ቢን አብድል ሙጠሊብ ቢን ሐሽምን መረጠ። አባስ ቢን አብድል ሙጦሊብ እንዳስተላለፉት የአላህ መልእክተኛ ሰዐወ እንዲህ ብለዋል አላህ ፍጡራንን ሲፈጥር ከጥሩዎች ወገን አደረገኝ። አቡ ዳውድ አምር ቢን ሹዓይብን ጠቅሰው እንደዘገቡት አንድ ሰው ከነቢዩ ዘንድ ቆመና የአላ መልእክተኛ ሆይ እገሌ ልጄ ነው። የዚያው ጎሣ አባል ነው የነቢዩ ሙሐመድ የጥቢ ወንድሞች አብደላህ ቢን አል ሐሪስ አኒሰህ ቢንት አልሐሪሳ እና ሁዛፈት ወይም ጁዛመት ቢንት አልሐሪሳ ይባላሉ ሁዛፈት የአላህን መልእክተኛ ሰዐወ የአጎት ልጅ አቡ ሱፍያን ቢን አልሐሪስ ቢን አብድል ሙጠሊብን አቅፋ አሳድጋለች። የአገሬው ሰዎች በንግድና በአዋቂነታቸው እንዲሁም በበጎ ባህሪያቸው ስለሚያውቋቸው ከርሳቸው ዘንድ እየመጡ ይጫወቱ ነበር አቡበክር ከመካከላቸው እምነት የሚጥሉበትን ሰው ወደ እስልምና መጋበዝ ጆመሩ በርሳቸው ግብዣ ኡስማን ቢን አፋን አልኡመዊ ዜበይር ቢን አዋም አልአሰዲ አብዱረህማን ቢን አኣውፍ ሰእድ ቢን አቢ ወቃስ ዙህራኒና ጦልሐ ቢን ኡበይዱላሀ ተይሚ ሰለሙ ከላይ የተጠቀሱት ስምንቱ ከሰዎች ሁሉ ቀድመው እስልምናን የተቀበሉ ሲሆኑ የእስልምና የበኩር ልጆች ግንባር ቀደም ሐይሎች ናቸው የየ ፆ ሜክ በቅድመ ኢስላም በጦርነት ተማርኮ ባሪያ የተደረገ ነው መልእክተኛም አገልጋይ ይሆናቸው ዘንድ ሰጠቻቸው። ከዚያም ከሐሪስ ቢን ፈህር ጎሣ የሆነውና የሕዝበ ሙስሊሙ ታማኝ በመባል የሚታወቀው አቡዑበይዳ አሚር ቢን አልጀራህ አቡ ሰለለህ ቢን አብድል አሰድ አርቀም ቢን አቢ አል አርቀም አልመኸዙሚ ዑስማን ቢን መዝዑንና ወንድሞቹ ቁዳማህና አብደላህ ዑበይድ ቢን አልሐሪስ ቢን አልሙጠሊብ ቢን አብድ መናፍ ሰኢድ ቢን ዘይድ አልዓደዊና ባለቤቱ ፋጢመት ቢንት አልኸጧብ አልዓደዊየህ የዑመር ቢን አልኾጧብ እሀት ኸባብ ቢን አል አረት አብደላህ ቢን መስዑድ አልሐዛሊኖ ሌሎችም ስዎች ሰለሙ እነዚህ የመጆመሪያዎቹ ቀዳሚዎች ሳቢቁነል አወሉን ይባላሉ። ዘይድ ቢን አል ሐሪስ እንዳስተላለፉት የአላህ መልእክተኛ ሰዐወ ወሀይ ለመጀመሪያ ጊዜ ሲወርድላቸው ጅብሪል ከርሳቸው ዘንድ መጣና ውዱእ አስተማራቸው። እናም የአላህ መልእክተኛ ሰዐወ ስለ አላህ ሊያስታውሱና ቅጣቱን ሊያስጠነቅቁ ከሰዎች ጋር ቆይታ አድርገው ሲያጠናቅቁ ነድር ቢን አል ሐሪስ እርሳቸውን በመተካት እንዲህ ይላል «በአላህ እምላለሁ ሙሐመድ ከኔ ይበልጥ ያማረ ወግ የለውም። በመሆኑም አማራህ ቢን ወሊድ ቢን ሙጊራህ የተባለውን ልጅ ይዘው ወደርሳቸው ሄዱና እንዲህ አሏቸው ፈአቡ ሆይ ይህ ልጅ ከቁረይሽ ወጣቶች መሐል ይበልጥ ጎበዝና ቆንጆ ነው። ኢብን ኢስሐቅ እንደዘገቡት የአላሀን መልእክተኛ ቕ ከቤታቸው ያውኳቸው የነበሩ ሰዎቹ ጎረቤቶቻቸው አቡ ለሐብ ሐከም ቢን አቢል አስ ቢን ኡመያህ ዑቅበት ቢን አቢ ሙኢጥ ኡደይ ቢን ሐምራእ ሰቀፊና ኢብነል አስዳእ አልሐዘሊ ነበሩ። በዚህ ጊዜ በአላህ መልእክተኛ ሰዐወ ላይ ቀጠፋ። አንገቱን ይዞ ገደለው የአላህ መልእክተኛ ቕ አንድ ቀን ሱጁድ ላይ እያሉ ዑቅበት ቢን አቢ ሙኢና የተከበረ አንገታቸውን ረገጠው። » ቡኻሪ እንደዘገቡት ዑርወት ቢን ዙበይር እንዲህ ሲሉ አስተላልፈዋል ቢን አምር ቢን አል አስን «ጣኦታውያን በነቢዩ ላይ የፈጸሙት በጣም አስከፊ ነዝር ምን እንደሆነ ንገረኝ። ሐምዛ የሰለሙበትን ሰበብ እነሆ አቡ ጀህል አንድ ቀን በአላህ መልእክተኛ ሰዐወ አጠገብ አለፈ። የአላህ መልእክተኛ ሰዐወ አልመለሱለትም። አላህ ሆይ እስልምናን በዑመር ቢን አልኸጧብ ወይም በአቡጀህል ቢን ሂሻም አጠንክር። በሐይልም ጨመቆት ን ንኢ ጮኢ ሙ ጧሃ ር አረ ውመር ሆይ አላህ ለወሊድ ቢን ሙጊራህ ያከናነበውን ዓይነት ውርደ ናንብህ ትጠብቃለህንየ አላህ ሆይ ዑመር ቢን አልኸጧብ እነሆ አላሀ ሆይ እስልምናን በዑመር ቢን አልኸጧብ አበርታ። ኢብን ኢስሐቅ እንደዘገቡት የአላህ መልእክተኛ እንዲህ ብለዋል ይህ ግመል ጅብሪል ነው። ኢብን ኢስሐቅ እንደዘገቡት የአላሀ መልእክተኛ ቕ ካእባን በመጎብኘት ላይ እያሉ አልአስወድ ቢን አልሙጠሊብ ቢን አሰድ ቢን አል ዑዛ ወሊድ ቢን ሙጊራህ ኡመያ ቢን አልኸለፍ እና አስ ቢን ዋኢል አልሰህሚ የተባሉ ከወገኖቻቸው መሐል በእድሜ ገፋ ያሉ አዛውንቶች አስቆሟቸውና ሙሐመድ ሆይ እነሆ እኛ አንተ የምታመልከውን እናምልክ። » አሉ ዑትበት ቢን ረቢዓህሀ ሸይባ ቢን ረቢዓሀ አቤ ጆሀል ቢን ሂሻም ኡመያ ቢን ኸለፍ አቡ ሱፍያን ቢን ሐርብ እና ሌሎችም የቁረይሽ ታላላቅ ሰዎች ወደ አቡ አዚህ ንቆና አበየ ያው ቁፍራቸው ከያ አምስት አካበዚይሆናል። ቢተፋብኝ ሰእድ ቢን ሙአዝ መካ ውስጥ ለኡመያህ ቢን አልኸለፍ ሙስሊሞች እንደሚገድሉህ የአላህ መልእክተኛ ቕ ሲናገሩ ሰምቻለሁ» አኣለው። የአላሀ መልእክተኛ እንዴት ናቸው። እኔ የአላሀ መልእክተኛ ነኝ። ሁሉም የኸዝረጅ ጎሣ አባላት ናቸው ስማቸውም ሀ አስዓድ ቢን ዘራረህ ከበኒ ነጃር አውፍ ቢን አልሐሪስ ቢን ሪፋአህ ኢብን ዓፍራእ ከበኒ ነጃር ራፊእ ቢን ማሊክ ቢን አጆላን ከበኒ ዘሪቅ ቁጥበት ቢን አሚር ቢን ሀዲዳህ ከበኒ ሰለማህ ዑቅበት ቢን አሚር ቢን ናቢ ከበኒ ሐረም ቢን ካዕብ ጃቢር ቢን አብደላህ ቢን ሪአብ ከበኒ ዑበይድ ቢን ገነም የየስሪብ ሰዎች እንደ እድል ሆኖ ከመዲና አይሁድ ወዳጆቻቸው «በዚህ ዘመን ነብይ ይነሳል። አምስቱ ከዚህ ቀደም የመጡት ናቸው ስድስተኛ ሆኖ መጥቶ የነበረው ጃቢር ቢን አብደላህ በዚህ ጉዞ አልተሳተፈም ቀሪዎቹ ሰባቱ ደግሞ አዲሶች ሲሆኑ ስም ዝርዝራቸው ከዚህ በታች ተመልክቷል ሙዓዝ ቢን አልሐሪስ ቢን ኢፍራእ ሕበኒ ነጃር ኸዝረጅ ዘክዋን ቢን አብድል ቀይስ ከበኒ ዘሪቅ ኸዝረጅ ኡባደት ቢን ሷሚት ከበኒ ገነም ኸዝረጅ የዚድ ቢን ሰእለባህከበኒ ገነም አጋሮች ኸዝረጅ አባስ ቢን ኡባዳህ ቢን ነድላህ ከበኒ ሳሊም ኸዝረጅ አበል ሐይሰም ቢን ተይሐን ከበኒ አብድል አሽሐል አውስ ዑወይም ቢን ሳኢደህ ከበኒ ዓምር ቢን አውፍ አውስ የመጨረሻዎቹ ሁለቱ ብቻ ከአውስ ጎሳ ሲሆኑ ቀሪዎቹ ከኸዝረጅ ናቸውእነዚህ ሰዎች ከአላህ መልእክተኛ ስዐወ ጋር ከመዲና ጋራ ላይ ተገናኙ ቃልኪዳንም ተጋቡ። ከእብ ቢን ማሊክ በበኩሉ በራእ ቢን መእሩር ነው ቱሏ ኢብን ሂሻም ይሀን ያሉት ምን አልባትም ከአላህ መልእክተኛ ጋር ያደረንት። ገን ቀድሞ ቃልኪዳን ለመፉጾ ውሰነድ አህመድ ሶሂህሀ ሙስሊም ጀመሪያ ቃል ኪዳን የተጋባው አቦዶ ከኸዝረጅ ጎሳ የተመረጡ አለቆች አስዓድ ቢን ዜዙራራህ ቢን ዓደስ ሰእድ ቢን ረቢእ ቢን አምር አብደላህ ቢን ረዋሃህ ቢን ሰእለባህ ፅ ራፊእ ቢን ማሊክ ቢን ዓጅላን በራእ ቢን መእሩር ቢን ሶኽር አብደላህ ቢን ዓምር ቢን ሐራም ዑባደት ቢን ሷሚት ቢን ቀይስ ሰእድ ቢን ዑባደት ቢን ደሊም አልሙንዚር ቢን አምር ቢን ኽኒስ ከአውስ ጎሣ የተመረጡ አለቆች ዐ ኡሰይድ ቢን ሁደይር ቢን ሰማክ ሰእድ ቢን ኸይሰማህ ቢን አልሐሪስ ሪፋአህ ቢን አብድል ሙንዚር ቢን ዙበይር እነዚሀ አለቆች ከተመረጡ በኋላ የወገኖቻቸው መሪዎች ከመሆናቸው አኳያ የአላህ መልእክተኛ ሰዐወ ተጨማሪ ቃል ኪዳን ከነርሱ ያዙ። ዑመር ቢን አልኸጧብ አያሽ ቢን አቢ ረባአሀና ሂሻም ቢን አስ ቢን ዋኢል በጠዋች ተገናኝተው ወደ መዲና ለመሰደድ ተቀጣጠሩ። ወሊድ ቢን ወሊድ የአላሀ መልእክተኛ ሆይ እኔ አመጣቸዋለሁ። ሐሪስ ቢን አሚር ከነውፈል ቢን አብድመናፍ ጎሣ ሸይባሀ ቢን ረቢአህ ከበኒ አብድ ሸምስ ቢን አብድ መናፍ ጎሣ ዑትባህ ቢን ረቢአህ ከበኒ አብድሸምስ ቢን አብድ መናፍ ጎሣ አቡ ሱፍያን ቢን ሐርብ ከበኒ አብድ ሸምስ ቢን አብድ መናፍ ጎሣ ነድር ቢን አልሐሪሰስ ከበኒ አብድዳር ጎሣ አቡልበኸተሪ ቢን ሂሻም ከበኒ አሰድ ቢን አብድል ኡዛ ጎሣ ዘምዓሀ ቢን አስወድ ከበኒ አሰድ ቢን አብድል ኡዛ ጎሣ ሐኪም ቢን ሒዛም ከበኒ አሰድ ቢን አብድል ኡዛ ጎሣ ነቢህ ቢን አልሐጃጅ ከበኒ ሰህም ጎሣ ሙነበሀ ቢን አልሐጃጅ ከበኒ ሰሀም ጎሣ ኡመያህ ቢን ኸለፍ ከበኒ ጀመህ ጎሣ ጉባኤተኞቹ በቀጠሯቸው መሠረት ከዳረነድዋ ሲደርሱ ሰይጣን በአዛውንት ተመስሎ ከቦታው ደረሰ ከበሩ አጠገብም ቆመ ይህ ሽማግሌ ማን ነው። አቡበክርም የአላህ መልእክተኛ ሆይ ቤተሰቦች ናቸው። እነርሱም አቡ ጀሀል ቢን ሂሻም ሐከም ቢን አቢል ዓስ ዑቅበት ቢን አቢ ሙኢጥ ነድር ቢን አልሐሪስ ኡመያ ቢን አልኸለፍ ዘምዓሀ ቢን አስወድ ጡአይም ቢን ኡደይ ኢብን ሂሻም ዛዱል ሚዓድ ቡኻሪ አቡ ስሐብ ኡበይ ቢን ኸለፍ ነቢህ ቢን አልሐጃጅ ሙነበህ ቢን አልሐጃጅ ነበሩም ለመፈጸም ሲመሽ የነቢዩን ቤት ከበው ደዘገቡት ግድያውን ኢብን ኢስሐቅ እንደዘ መጀመሪያ ላይ ይተኛሉ ሁለት ቁ ጀመር። በሌላ ዘገባ ከሰእድ ቢን ኸይሰም ዘንድ ማረፋቸው ተዘግቧል የመጀመሪያው ይበልጥ አስተማማኝ ነው ዓሊ ቢን አቢ ጧሊብ መካ ውስጥ የአላህ መልእክተኛ በአደራ ያስቀመጡትን ንብረት ለባለቤቶቹ ሲመልሱ ሦስት ቀናት አሳለፉ ከዚያም በእግራቸው በመጓዝ ቁባ ላይ አገኙዋቸው ከኩልሱም ቢን ሐዳም ዘንድም አረፉ። የአላሀ መልእክተኛ መዲና በመግባት ቁባእ ላይ ከበኒ አምር ቢን አውፍ ዘንድ ሲያርፉ አባቴ ሑየይ ቢን አኸጠብ እና አጎቴ አቡ ያሲር ቢን አኸጠብ በጠዋት ወጥተው ጸሐይ ከገባች በኋላ በድካም ዝለው ተመለሱ ዘወትር እንደማደርገው እየሮጥኩ ወደነርሱ ሄድኩ። ብ ዘገባ እንደተወሳው አብደላህ እንዲህ አላቸውፈ አይሁዶች ሆይ እላህን ው ነ ሌሳ ኢብን ሂሻም አምላክ በሌለው አላህ እምላለሁ ሙሐመድ የአላህ መልእክተኛ መሆኑንና እውነተኛ መልእክት ይዞ እንደመጣ በእርግጥ ታውቃላችሁ። እነርሱም የአላህ መልእክተኛ ባልደረቦች ናቸው። አብዱረህማን ቢን ከእብ እንዲህ ሲል አውግቷል አብደላህ ቢን ዑበይና ከርሱ ጋር የነበሩ ጣኦታውያን መልእክቱ እንደደረሳቸው የአላህን መልእክተኛ ሰዐወ ለመዋጋት ተሰባሰቡ ነቢዩ ይህን ሲሰሙ ፈጥነው አዌፎቸውና እንዲህ አሏቸው የቁረይሾች ዛቻ እንዳስደነግጣችሁ ተረድቻለሁ። አርማውን የያዘው አቡ መርሱድ ከናዝ ቢን ሁሰይን አልገነዊ ነበር የራቢግ ቅኝት በኛው ዓመተ ሂጅሪያ በወርሃ ሸዋል ኤኘሪል ዓል ነቢዩ ቕ ዑበይደት ቢን አልሐሪስ ቢን ሙጦሊብን የሙሐጅር ፈረሰኞችን አስይዘው ቅኝት ላኩት አቡ ሱፍያንን ሁለት መቶ ሰው ያለው ኃይል ይዞ ራቢግ ከተሰኘ ቦታ መሐከል ላይ አገኘው። ፅ የአብዋእ ወይም የወዳን ዘመቻ በሁለተኛው አመተ ሂጅራ በወርሃ ሰፈር ኦገስት የአላህ መልእክተኛ ቕ ለመዲና ሰእድ ቢን አብደላህን ወክለው ሰባ ሙሐጅሮችን በመምራት የቁረይሽን ቅፍለት ለማጥቃት ወጡ «ወዳን» ከተባለው ስፍራ እስኪደርሱ ድረስ አሳደዱት ችግር አላጋጠማቸውም በዚህ ዘመቻ አምር ቢን መኸሽ ደሚሪ ከተባለ ሰው ጋር ውል ተዋዋሉ የበኒ ዶሚራህ ጎሳ አለቃ ነበር የውሉ ድንጋጌ የሚከተለውን ይመስላል ይህ ውል የአላህ መልእክተኛ ሙሐመድ ለበኒ ዶሚራህ የጻፉት ነው። የበዋጥ ዘመቻኹ በሁለተኛው ዓመተ ሂጅራ በወርሃ ረቢአል አወል ሴኘቴምበር ዓል የአላሀ መልእክተኛ ባልደረቦቻቸውን አስከትለው ኡመያ ቢን ኸለፍ አልጆመሂ ሁለት መቶ ቁረይሾችን ይዞ የሚመራውን ግመል ያስከተለ ቅፍለት ለማጥቃት በመንቀሳቀስ በዋጥ ከተባለው ከሪድዋች አጠገብ ከሚገኝ ቦታ ያለ ችግር ደረሱ በዚህ ዘመቻ ለመዲና ሰእድ ቢን ሙዓዝን ወከሉ። የያዙትም ሐምዛ ቢን አብድል ሙጦሊብ ነበሩ የነኽላህ ቅኝት በሁለተኛው ዓመተ ሂጅሪያ በወርሃ ረጀብ ጃንዋሪ ዓል የአላህ መልእክተኛ አብደላህ ቢን ጆህሻ አልአሰዲን ነኸላህ ወደተባለ ቦታ አሰራ ሁለት መሐጅሮችን ይዞ እንዲዘምት አደረጉ አንዲት ግመል ለሁለት እየተተካኩ እንዲጋልቡም ተደረገ የአላሀ መልእክተኛ ይ ደብዳቤ ጻፉለት። » የአላህ መልእክተኛ ሜ «ጥሩ ብለሐል። አሊ ቢን አቡ ጧሊብ ዜበይር ቢን አዋም እና ሰእድ ቢን አቢ ወቃስ። ከቁረይሽ ባላባቶች ውስጥ ማን ማን አሉየ» ሲሉም ጠየቋቸው የኢብን መጊራህ ልጆች ዑትበትና ሸይበት አበል በኸተሪል ሐሺሚ ሐኪም ቢን ሂዛም ነውፈል ቢን ኹወይሊድ ሐሪስ ቢን አሚር ጡዓይመት ቢን ዓዲይ ነድር ቢን አልሐሪስ ዘምዓት ቢን አልአስወድ አቡ ጀሀል ቢን ሂሻምና ኡመያ ቢን ኸለፍ ከጠቀሷቸው ስሞች መካከል ነበሩ። የአላህ መልእክተኛ ወደ ሰዎች ዞሩና እነሆ መካ የአብራኳን ክፋይ ወደናንተ ወርውራለች» አሉ ዝናብ ስለመጣሉ አላህ በዚያ ሌሊት አንድ ጊዜ አዘነበ። የአላህ መልእክተኛ ሆይ እነሆ ለውጊያ ተሰልፈናል። አውፍ ቢን አልሐሪስ ቢን ዑፍራንም የአላህ መልእክተኛ ሆይ አምላክን ከባሪያው ድርጊቶች ውስጥ ይበልጥ የሚያስደስተው የትኛው ነው። ሁለቱ ልጆች ሙአዝ ቢን አምር ቢን አልጀሙህና ሚእወዝ ቢን ዒፍራን ናቸው። ዑመርምሬ የአላህ መልእክተኛ ሆይ በአላህ እምላለሁ ይህ ሰው ሙናፊቅ ሆኗል። ኖ የዚያን ቀን ዑመር ቢን አልኸጧብ አጎታቸውን አስ ቢን ሂሻም ቢን መጊራህን ገደሉ። ዑትበት ቢን ረቢአሀ ሸይባህ ቢን ረቢዓሀ አበል ሐከም ቢን ሂሻም ኡመያ ቢን ኸለፍ» በማለት የተገደሉ የቁረይሽ ባላባቶችን ሲዘርዝር ሱፍዋን ቢን ኡመያሀ ከቤቱ ተቀምዉ በአላህ እምላለሁ የማይታመን ነው። ትእቢታቸው ይበልጥ ገነነ አቡ ዳውድና ሌሎች የሐዲስ ዘጋቢዎች ኢብን አባስን በመጥቀስ እንደዘገቡት የአላህ መልእክተኛ ኔ የበድር እለት ቁረይሾችን አሸንፈው ወደ መዲና በተመለሱ ጊዜ አይሁዶችን ከበኒ ቀይኑቃእ የገበያ ቦታ በመሰብሰብ አይሁዶች ሆይ የቁረይሾች እጣ ፈንታ ሳይደርስባችሁ በፊት ስለሙ። ለዚህ ጦርነት የሚያስፈልጋቸውን ዝግጅት አ በስፋት ቀጠሉበት ኢክሪመት ቢን አቡ ጀሀል ሶፍዋን ቢን ኡመያሀ አቡ ሱፍያ ቢን ሐርብና አብደላህ ቢን አቢ ረቢአህ ለዚህ ጦርነት ከየትኛውም ሰው በላይ ገዝ አሳይተዋል። ሰእድ ቢን ሙአዝ ኡሰይድ ቢን ሁደይርና የተወሰኑ ሰዎች የአላህን መልእክተኛ ነቅተው ይጠብቁ ጀመር። ከተመለሱት መካከል አብደላህ ቢን ዑመር ኡሳማ ቢን ዘይድ ኡሰይድ ቢን ዞሂር ዘይድ ቢን ሳቢት ዘይድ ቢን አርቀም ዑራበት ቢን አውስ ዓምር ቢን ሐዝም አቡ ሰኢድ አልኹድሪ ዘይድ ቢን ሐሪስ አልአንሷሪና ሰእድ ቢን ሒባህ ይገኙበታል። ከመካከላቸው ዓሊ ቢን አቢ ጧሊብ ዙበይር ቢን አዋምና ፀመር ቢን አልኸጧብ ይገኙበታል አቡዱጃናህ ሰማክ ቢን ኽርሸህ ቆመና በተገቢው ሁኔታ መያዝ ማለት ምን ማለት ነው። የዚያን ቀን አቡበክር ዑመር ቢን አልኸጧብ አሊ ቢን አቢ ጧሊብ ዜበይር ቢን አዋም ሙስዓብ ቢን ዑመይር ጦልሐ ቢን ዑበይዱላህ ቢን ረቢእ አነስ ቢን ነድርና መሰሎቻቸው ጣኦታውያንን የፈታ ብርቱ ውጊያ ተዋግተዋል። በመልእክተኛው ይኔ ሕይወት ውስጥ ይበልጥ ፈታኝ ሰአት ቢን ሰኻን ከሞተ በኋላ የአላህ መልእክተኛ ከሁለቱ ቁረይሾች ጋር ብቻ ቀሩ ቡኻሪ አቡ ዑስማንን በመጥቀስ እንደዘገቡት በዚያ ውጊያ ላይ ከአላህ መልእክተኛ ይ ጋር የቀሩት ጦልሐት ቢን ዑበይዱላህና ሰእድ ቢን አቢ ወቃስ ብቻ ነቦ ለመልእክተኛው ኔ ሕይወት እጅግ ፈታኙ ለጣኦታውያን ደግሞ ወርቃማ እድል የተፈጠረበት ወቅት ነበር። አቡ ዱጃናህ ሙስአብ ቢን ዑመይር አሊ ቢን አቢ ጧሊብ ሰህል ቢን ሐኒፋሀ የአቡ ሰኢድ አልኹድሪ አባት ማሊክ ቢን ሲናን ኡም አማራህ ነሲበት ቢንት ከእብ አልማዚኒየህ ቀታዳ ቢን ኑእማን ዑመር ቢን አልኸጧብ ሐጢብ ቢን አቢ በልትዓሀና አቡ ጦልሐ ጥቂቶቹ ናቸው። የአላህ መልእክተኛ እዚህ አሉ። የጣኦታውያንን ሁኔታ ማረጋገጥ ከዚያም የአላህ መልእክተኛ ቕ አሊ ቢን አቢ ጧሊብን ላኩት። «የአላህ መልእክተኛ ሆይ ለቤተሰቦቻቸው ዱዓ ያድርን። ሙሐመድ ቢን አቢ መእበድ አልኹዛኢ የተባለ ሰው ወደ አላህ መልእክተኛ ይኔ መጣና ሰለመ። የአላህ መልእክተኛ ኔ በያዜት ጊዜ «ሙሐመድ ሆይ ውለታ ዋልልኝ። የአብደላህ ቢን አነስ ቅኝት ኻሊድ ቢን ሱፍያን አልሁዘሊ የተባለ ሰው ሙስሊሞችን ለመውጋት ሐይል እያሰባሰበ መሆኑን የነቢዩ የመረጃ ምንጭ በማሳወቁ በዚሁ ወር ማለትም በአራተኛው ዓመተ ሂጅራ በሙሐረም ወር በአምስተኛው ቀን ነቢዩ ። ከመካከላቸው ያሚን ቢን አምርና አቡ ሰእድ ቢን ወህብ የተባሉ ሁለት ሰዎች ብቻ ላሙ። የአላህ መልእክተኛ እ ይህ መጥፎ ዜና ሲደርሳቸው የበኑ ቀሪይዚዎችን ትክክለኛ አቋም በማወቅ አስፈላጊውን ወታደራዊ እርምጃ ለመውሰድ ሲሉ ዜናው እውነት መሆኑን ለማረጋገጥ ሰእድ ቢን ሙዓዝ ሰእድ ቢን ዑባዳህ አብደላህ ቢን ሪዋሐህና ኸዋት ቢን ጁበይርን ፈጥነው አለማሩ ስለነርሱ የሰማነው ነገር እውነት መሆኑን ወይም አለመሆኑን አጣሩ። እነርሱም የአላህ መልእክተኛ ሆይ ይህ ጉዳይ የአላህ ትእዛዝ ከሆነ ያለ ማመንታት እንቀበለዋለን። ስብስባቸውን በተነ ጽናታቸውን አደከመ ይኸውም ከገጥፋን ጎሳ የሆነ ኑዓይም ቢን መስዑድ ቢን አሚር አልአሽጀዒ የተባለ ሰው ከአላህ መልእክተኛ ኔ ዘንድ በመምጣት የአላህ መልእክተኛ ሆይ ሰልሜያለሁ። ይሀ ጥላቻው ከሂጅራ ጉዞ ጅማሬ አንስቶ እስልምናን ተቀብያለሁ ከማለቱ በፊትም ሆነ ሰለምኩ ካለ በኋላ ይፋ የወጣ ነው አንድ ቀን የአላሀ መልእክተኛ ሰእድ ቢን ኡባዳን ለመጠየቅ አህያ እየጋለቡ አብደላሀ ቢን ኡበይ ባለበት ስብስብ አጠገብ ሲያልፉ አብደላህ ቢን ኡበይ አፍንጫውን በጨርቅ ሸፈነና አትውረሩን» አለ። የአላህ መልእክተኛ ግን ቃል አልተነፈሱም። ዑመር ግን የአላህ መልእክተኛ ሆይ አንዳች ጉዳት ቢደርስብኝ መካ ውስጥ ከበኒ ከእቦች መካከል የሚከላከልልኝ አንድም ሰው የለም። ብታስተባብሉኝም» ካሉ በኋላ ዓሊን የአላህ መልእክተኛ የሚለውን ቃል አጥፍተው ሙሐመድ ቢን አብደላህ በማለት እንዲጽፉ አዘዜ አሊ ግን ይህን ቃል ለማጥፋት ፈቃደኛ አልሆኑም። እርሱም «ሙስሊሞች ሆይ። የአላህ መልእክተኛ ሆይ በእርግጥ ይህ ድል ነውንየ ሲሉ ዑመር ጠየቁ። ኸባብ ቢን ሙንዚርም የአላህ መልእክተኛ ሆይ ይህን ቦታ የመረጡት በአላህ ትእዛዝ ነው ወይስ ወታደራዊ እይታ ነው። ለሦስት ቀናት በሦስተኛው ቀን ይህን ምሽግ ሙስሊሞች በድል እንዲቆጣጠሩ የአላህ መልእክተኛ ኔ የተለየ ዱዓ አደረጉ ኢብን ኢስሐቅ እንደዘገቡት የበኒ ሰህም ነጎ አባላት ከአላህ መልእክተኛ ከንድ በመቅረብ የምንችለውን ሁሉ አድርገን አልተሳካልንም» አሏቸው እርሳቸውም እንዲህ ሲሉ ዱዓ አደረጉ ኣላህ ሆይ አንተ ያሉበትን ሁኔታ ሐይልም እንደሌላቸው የምሰጣቸውም ነገር እንደሌለ ታውቃለህ። የአላህ መልእክተኛ ሦስት ቀናት ሙሉ ከበቡት። የአላህ መልእክተኛ ሙስሊሞችን ከጠላት ጥቃ የሚከላከሉ ሁለት ጠባቂዎችን አሰማርተው ነበር እነርሱም ዑባደት ቢን በሽር ዓማር ቢን ያሲር ነበሩ። የበኒ ቀዷአሀ ጎሳ አባላት ሙስሊሞችን ለማጥቃት ሐይል እያሰባሰቡ እንደ በመሰማቱ የአላህ መልእክተኛ ከእብ ቢን ዑመይር አል አንሷሪን ከ ሰዎች ጋር አድርገው በወርሃ ረቢአል አወል ኛ ዓሂ አዘመቴ ች ቱባቸው። አሉ የአላህ መልእክተኛ ግን «ዑመር ሆይ ሐጢብ የበድርን ጦርነት የተሳተፈ ሰው ነው ሙናፊቅ መሆኑን እንዴት አወቅክ አላህ የበድር ሰዎችን በተለየ ሁኔታ ነው የሚያያቸው። ዑመር ተከትሎን ገባባና የአላህ መልእክተኛ ሆይ እነሆ አቡ ሱፍያን መጥቷል። የ» ሲል የአላህ መልእክተኛ ናቸው። አቡ ሱፍያን ቢን ሐርብ ኢታብ ቢን ኡሰይድና ሐሪስ ቢን ሂሻም ከካእባ መስክ ላይ ተቀምጠው ነበር። እነርሱም አብዱልኢዝ ቢን ኸጠላህ አብደላህ ቢን አቢ ሰረህ አቦ ጀህል ሐሪስ ቢን ኑፈይል ቢን ወህብ መቂስ ቢን ወስ ት የአላሀን መልእክተኛ እንዲያጠቁ ጣኦታውያን አገልጋዮች እንደዚሁም የሐጢብን ደብዳቤ ይዛ ወደ በኒ አብድል ሙጠሊብ ልጅ አገልጋይ ሳረህ ናቸዜ ። የተባለውን አደረገ የአላህ መልእክተኛ ኔ ከመካ ወደ ሁነይን በኛ ዓሂ በወርሃ ሸዋል ቅዳሜ ቀን የአላህ መልእክተኛ ሰራዊት ይዘው ወደ ሁነይን ዘመቱ። የአላህ መልእክተኛ «ሰዎች ሆይ ወደኔ ኑ። እኔ የአላህ መልእክተኛ ነኝ። ዘጠነኛው ዓመት እንደ ጆመሪ ዘካና ግብር ብሳቢዎችን ወደተለያዩ ጎሳዎች በሚከተለው ሁኔታ ላኩ ዑዐየይና ቢን ሒስን ወደ በኒ ተሚም የዚድ ቢን ሁሰይን ወደ አስለም ጊፋሪ ዑባድ ቢን በሽር አልአስሐሊ ወደ ሰሊምና ሙዚናህ ራፊእ ቢን መኪስ ወደጁሐማሀ ዓምር ቢን አስ ወደ በኒ ፈዛራህ ደሐክ ቢን ሱፍያን ወደ በኒ ኪላብ በሽር ቢን ሱፍያን ወደበኒ ከእብ ኢብን ለቲበህ አልአዝዲ ወደበኒ ዚብያን አልሙሐጅር ቢን አቢ ኡመያሀ ወደ ሰንአ ዚያድ ቢን ለቢድ ወደ ሐድረመውት ዓድይ ቢን ሐቲም ወደ ጠይእና በኒ አሰድ ማሊከ ቢን ኑወይራህ ወደ በኒ ሐንዞላህ ዘበርቃን ቢን በድር ወደ በኒ ሰእድ ለገሚሱ ክፍል ቀይስ ቢን ዓሲም ወደ በኒ ሰእድ ለገሚሱ ክፍል ሥ አላእ ቢን ሐድረሚ ወደባህሬን ፃአሊ ቢን አቢ ጧሊብ ወደ ነጅራን ዘካና ግብር ለመሰብሰብ ር ፀኛ ዓመት ሲላኩ ሌሎቹ ደግሞ ካፍር ከፊሎቹ በመሐሪም ወር ሪስ ዘግይተዋል። የአላህ መልእክተኛ ለመዲና ሙሐመድ ቢን ሙሰይለመተል አንሷሪን ወከሉ ሲባእ ቢን አርፈጧህን እንደወከሉም ተዘግቧል። የአላህ መልእክተኛ መካ ውስጥ እያሉ ነበር የሰለመው ከዚያም ወደ ወገኖቹ ተመልሶ እስልምናን ያስተምራቸው ጀመር ፈጥነው አልተቀበሉትም ተስፋ ሲቆርጥ ከመልእክተኛው ዘንድ በመመለስ በደውስ ጎሳ ላይ ዱዓ እንዲያደርጉ ጠየቃቸው አላህ ሆይ ደውስን አቅና» በማለት ዱዓ አደረጉ። የአላህ መልእክተኛ ይ ኸይበር ላይ ነበሩ። ከመካከላቸው ሐሳዊው ነብይ ሙሰይለመተል ከዛብ» ይገኝ ነበር ሙሉ ስሙ ሙሰይለማህ ቢን ሰማማህ ቢን ከቢር ቢን ሐቢብ ቢን ሐሪስ ይባላል። የበኒ ዓሚር ቢን ሰእሰአህ ልዑክ የአላህ ጠላት የሆነው ዓሚር ቢን ጡፈይል አርበድ ቢን ቀይስ ኻሊድ ቢን ጃእፈርና ጆባር ቢን አስለም የዚህ ልዑክ አባላት ነበሩ። ወደ ሰዎችም አወረዱና አላህ ሆይ ምስክሬ ሁን» በማለት ሦ ጊ ገሩ ከዓረፋ ጋራ ላይ ሆኖ የመልእክተኛውን ንግግር ለሕዝቡ ያስተጋባ የነበረው ረቢአህ ቢን ኡመያህ ቢን አልኸለፍ ነበር የአላህ መልእክተኛ ጨ ንግግራቸውን ካጠናቀቁ በኃላ የሚክ መልእክት ወረደ ዮ ።
- N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
አስተያየቶች:
